Cách mạng Tư sản Pháp 1789 – Sự kiện lịch sử rung chuyển châu Âu

Tác giả: Quang Anh - Cập nhật: 03/10/2024

Cách mạng tư sản Pháp (1789-1799) là một sự kiện lịch sử mang tầm vóc toàn cầu, đánh dấu sự kết thúc của chế độ phong kiến tại Pháp và mở ra một thời kỳ mới cho nhân loại. Với khẩu hiệu “Tự do – Bình đẳng – Bác ái” cuộc cách mạng đã làm rung chuyển toàn bộ châu Âu, tạo tiền đề cho những biến đổi lớn về chính trị, xã hội và kinh tế.

Mục Lục

Tình hình kinh tế, xã hội và chính trị của Pháp trước Cách mạng

Trước khi Cách mạng Pháp nổ ra vào năm 1789, nước Pháp đang đối mặt với một loạt các vấn đề kinh tế, xã hội và chính trị sâu sắc, dẫn đến sự bất ổn và cuối cùng là sự sụp đổ của chế độ phong kiến.

Về kinh tế:

– Nông nghiệp: Nền nông nghiệp Pháp cuối thế kỷ XVIII vẫn lạc hậu với công cụ sản xuất thô sơ, năng suất thấp. Nạn mất mùa, đói kém thường xuyên xảy ra, đẩy người nông dân vào cảnh khốn cùng. Phần lớn ruộng đất tập trung trong tay quý tộc và Giáo hội, nông dân chỉ sở hữu những mảnh đất nhỏ bé và phải nộp nhiều loại thuế.

– Công thương nghiệp: Mặc dù có sự phát triển của một số ngành công nghiệp và thương mại, đặc biệt là ở các thành phố lớn như Paris, Marseille, Bordeaux,… nhưng chế độ phong kiến đã kìm hãm sự phát triển này bằng những rào cản về thuế má, quy định hành nghề và cơ sở hạ tầng lạc hậu.

Trước Cách mạng Pháp đối mặt với khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng, xã hội phân hóa sâu sắc giữa tầng lớp quý tộc và nông dân nghèo. Chính trị rối ren với triều đình xa hoa, bất lực trước yêu cầu cải cách.

Về chính trị – Xã hội:

– Chế độ phong kiến: Pháp dưới thời vua Louis XVI là một quốc gia quân chủ chuyên chế tuyệt đối. Nhà vua nắm trong tay mọi quyền lực chính trị, lập pháp và tư pháp.

– Phân chia giai cấp: Xã hội Pháp được chia thành ba đẳng cấp:

Tăng lữ: Giáo hội nắm giữ nhiều đất đai, giàu có và có nhiều đặc quyền.
Quý tộc: Quý tộc có địa vị cao trong xã hội, nắm giữ nhiều chức vụ quan trọng trong quân đội và chính quyền.
Đẳng cấp thứ ba: Gồm tư sản, nông dân và bình dân thành thị. Đẳng cấp thứ ba không có quyền lợi chính trị, phải chịu gánh nặng thuế và lao dịch nặng nề. Nông dân là lực lượng đông đảo nhất nhưng lại nghèo khổ nhất. Tư sản, mặc dù có tiềm lực kinh tế, nhưng lại bị hạn chế trong việc tham gia vào các hoạt động chính trị.

Về tư tưởng:

Các nhà tư tưởng thuộc trào lưu Khai sáng như Montesquieu, Voltaire, Rousseau đã lên án gay gắt chế độ phong kiến chuyên chế, bất bình đẳng xã hội và đề cao quyền tự do, bình đẳng của con người. Tư tưởng Khai sáng đã có ảnh hưởng sâu sắc đến ý thức của nhân dân, góp phần làm bùng nổ Cách mạng Pháp.

Những diễn biến chính của Cách mạng tư sản Pháp

Năm 1774, Vua Lu-i XVI lên ngôi trong bối cảnh chế độ phong kiến suy yếu, nợ quốc gia không thể trả được và đến năm 1789 đã lên đến 5 tỉ livrơ. Điều này buộc nhà vua phải tăng thu thuế, trong khi công nghiệp và thương mại đình trệ khiến nhiều người lao động thất nghiệp, thúc đẩy nhân dân vùng dậy chống chế độ phong kiến. Năm 1788, nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân nổ ra, mùa xuân năm 1789 chứng kiến hàng trăm cuộc nổi dậy.

Để xoa dịu tình hình, tháng 5-1789, vua triệu tập Hội nghị ba đẳng cấp. Đại diện đẳng cấp thứ ba bị coi thường nên tự tổ chức Hội nghị Quốc dân. Vua điều quân đàn áp, làm nhân dân Paris nổi dậy, chiếm ngục Bastille vào ngày 14-7-1789, mở màn cho cuộc Cách mạng.

Chiếm ngục Bastille, diễn ra ngày 14/7/1789, là sự kiện mở đầu Cách mạng Pháp, khi quần chúng nổi dậy tấn công pháo đài Bastille, biểu tượng của chế độ phong kiến, đòi tự do và quyền lực cho nhân dân.

Quân khởi nghĩa chiếm ngục Bastille sau 4 giờ chiến đấu, vua cố điều quân đàn áp nhưng thất bại. Trong khi đó, tình trạng thiếu lương thực khiến phụ nữ Paris kéo đến cung điện đòi lương thực, vua và hoàng hậu trốn chạy nhưng bị bắt. Sau đó, giới tư sản ra bản “Tuyên ngôn Nhân quyền” và “Hiến pháp 1791” thiết lập chế độ quân chủ lập hiến. Vua Louis XVI bị xét xử và xử tử năm 1793.

Nội dung của Tuyên ngôn gồm các điều như:

Điều 1: Mọi người sinh ra đều có quyền sống tự do và bình đẳng…
Điều 2: … (được hưởng) quyền tự do, quyền sở hữu, quyền an toàn và quyền chống áp bức.
Điều 17: Quyền sở hữu là quyền thiêng liêng và bất khả xâm phạm, không ai có thể tước đoạt.

Ngày 31-5-1793, nhân dân Paris khởi nghĩa lần ba, đưa phái Jacobin lên lãnh đạo. Dù Jacobin đánh bại thù trong giặc ngoài, họ vẫn bị nhân dân phản đối do hạn chế quyền tự do và đến tháng 7-1794, phái này bị đảo chính, kết thúc thời kỳ chuyên chính.

Cách mạng đã lật đổ chế độ phong kiến và đưa giai cấp tư sản lên cầm quyền, tạo động lực cho các cuộc đấu tranh chống phong kiến ở châu Âu. Ngày 14-7 trở thành Quốc khánh Pháp để kỷ niệm sự kiện này.

Ý nghĩa lịch sử to lớn của Cách mạng Pháp

Cách mạng tư sản Pháp là một mốc son quan trọng trong lịch sử nhân loại, đánh dấu sự sụp đổ của chế độ phong kiến chuyên chế và sự trỗi dậy của tư tưởng dân chủ, tự do. Cuộc cách mạng không chỉ mang ý nghĩa to lớn đối với nước Pháp mà còn tác động sâu rộng đến toàn châu Âu và thế giới.

Về nước Pháp:

Lật đổ chế độ phong kiến: Cách mạng đã xóa bỏ hoàn toàn chế độ phong kiến lỗi thời, mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản.
Giải phóng nông dân: Nông dân được giải phóng khỏi ách áp bức, tuy nhiên vấn đề ruộng đất chưa được giải quyết triệt để.
Thống nhất thị trường: Việc hình thành thị trường dân tộc thống nhất thúc đẩy sự phát triển của công thương nghiệp, tạo tiền đề cho kinh tế tư bản phát triển mạnh mẽ.
Tuyên bố quyền tự do: Cách mạng đã tuyên bố những quyền tự do cơ bản của con người, đặt nền móng cho một chế độ chính trị mới.

Về thế giới:

Lan tỏa tư tưởng dân chủ: Các tư tưởng dân chủ, tự do của Cách mạng Pháp đã ảnh hưởng sâu rộng đến các nước châu Âu, làm lung lay chế độ phong kiến và thúc đẩy các cuộc cách mạng khác.
Mở ra thời đại mới: Cách mạng Pháp đánh dấu sự thắng lợi của chủ nghĩa tư bản trên phạm vi toàn cầu, mở ra một thời đại mới trong lịch sử nhân loại.

Những người theo chủ nghĩa nhân đạo trong thời kỳ Cách mạng Pháp.

Cách mạng tư sản Pháp được đánh giá là cuộc cách mạng tư sản triệt để nhất thời cận đại vì:

Thực hiện đầy đủ nhiệm vụ của một cuộc cách mạng tư sản: Lật đổ chế độ phong kiến, mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển.
Tính dân chủ rộng rãi: Sự tham gia tích cực của quần chúng nhân dân đã khiến cách mạng mang tính dân chủ sâu sắc.
Ảnh hưởng sâu rộng: Cách mạng Pháp đã tác động mạnh mẽ đến lịch sử thế giới, trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều cuộc cách mạng khác.

Cách mạng tư sản Pháp không chỉ là một cuộc cách mạng thành công trong việc lật đổ chế độ phong kiến và thiết lập nền cộng hòa, mà còn để lại dấu ấn sâu sắc về tư tưởng chính trị và xã hội.

Những giá trị về tự do, bình đẳng và bác ái được nêu cao trong cuộc cách mạng đã trở thành nền tảng cho các phong trào cách mạng sau này trên toàn thế giới. Dù trải qua nhiều thăng trầm và biến động, di sản của Cách mạng tư sản Pháp vẫn mãi là biểu tượng của tinh thần đấu tranh vì quyền con người và công bằng xã hội.