6 Đặc Trưng Cơ Bản Của Chủ Nghĩa Xã Hội Là Gì?
Chủ nghĩa xã hội là gì? Đây là một khái niệm xuất hiện từ thế kỷ 19 và trở thành chủ đề quan trọng trong lịch sử phát triển của các hệ tư tưởng chính trị và kinh tế. Với những tư tưởng về bình đẳng, công bằng xã hội và quyền lợi tập thể, chủ nghĩa xã hội đã lan rộng và ảnh hưởng sâu sắc đến nhiều quốc gia trên thế giới.
Cùng Mê Lịch Sử khám phá khái niệm này, hiểu rõ nguồn gốc, đặc điểm và những lý tưởng mà chủ nghĩa xã hội theo đuổi trong hành trình thay đổi xã hội.
Chủ nghĩa xã hội là gì?
Chủ nghĩa xã hội là một hệ tư tưởng chính trị đa dạng, ra đời vào thế kỷ 19 cùng với chủ nghĩa tự do và chủ nghĩa bảo thủ. Không có một định nghĩa duy nhất về chủ nghĩa xã hội, nhưng nhìn chung nó hướng tới một xã hội bình đẳng, công bằng, nơi mọi người cùng chia sẻ các nguồn lực.
Chủ nghĩa xã hội là một hệ tư tưởng chính trị, kinh tế và xã hội nhằm xây dựng xã hội công bằng
Từ các phong trào cách mạng muốn lật đổ nhanh chóng chế độ tư bản, cho đến các phong trào cải cách ôn hòa ủng hộ dân chủ, chủ nghĩa xã hội bao gồm nhiều quan điểm khác nhau. Có thể kể đến chủ nghĩa cộng sản, chủ nghĩa xã hội dân chủ và vô chính phủ.
Trong lịch sử, nhiều quốc gia đã xây dựng nên các nhà nước xã hội chủ nghĩa như Liên Xô, Việt Nam, Trung Quốc và Cuba. Tuy nhiên, mô hình xã hội chủ nghĩa ở mỗi nước lại có những đặc điểm riêng và không phải tất cả các nhà nước tự nhận là xã hội chủ nghĩa đều đạt được mục tiêu ban đầu.
06 đặc trưng cơ bản của chủ nghĩa xã hội
Chủ nghĩa xã hội là một hệ thống tư tưởng và xã hội với mục tiêu hướng đến sự công bằng và bình đẳng trong xã hội. Dưới đây là 6 đặc trưng cơ bản của chủ nghĩa xã hội:
— Giải phóng giai cấp, xã hội, dân tộc và con người, tạo điều kiện phát triển toàn diện cho con người.
Chủ nghĩa xã hội nhắm đến việc xóa bỏ mọi áp bức kinh tế và tinh thần, giúp cá nhân phát triển toàn diện, hình thành lối sống xã hội chủ nghĩa, loại bỏ tư hữu tư bản và chống lại sự bóc lột giữa người với người, xây dựng xã hội công bằng, bình đẳng.
Điều này thể hiện rõ tính nhân văn của chủ nghĩa xã hội, khác biệt với các hình thái kinh tế-xã hội khác.
— Nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ công hữu về tư liệu sản xuất.
Chủ nghĩa xã hội xác lập chế độ công hữu, giải quyết mâu thuẫn xã hội, thúc đẩy quan hệ sản xuất dựa trên công hữu và nâng cao năng suất lao động, tổ chức xã hội hợp lý hơn theo trình độ phát triển.
— Chế độ xã hội do nhân dân lao động làm chủ.
Tất cả quyền lực thuộc về nhân dân, thể hiện bản chất xã hội chủ nghĩa với nhân dân là trung tâm, biến giai cấp vô sản thành giai cấp thống trị, đảm bảo quyền làm chủ ngày càng mở rộng và đầy đủ.
— Nhà nước kiểu mới, mang bản chất giai cấp công nhân, đại diện cho quyền lợi và ý chí của nhân dân lao động.
Nhà nước chuyên chính vô sản mở rộng dân chủ cho nhân dân và loại bỏ sự bóc lột, tổ chức lao động và kỷ luật theo tình trạng mới của người lao động.
— Văn hóa phát triển cao, kế thừa và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc và tinh hoa nhân loại.
Chủ nghĩa xã hội không chỉ phát triển về kinh tế, mà còn chú trọng xây dựng nền văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, kết hợp tri thức của nhân loại và phát triển con người toàn diện.
— Bình đẳng, đoàn kết giữa các dân tộc và hợp tác hữu nghị với nhân dân thế giới.
Chủ nghĩa xã hội bảo đảm sự bình đẳng và hợp tác giữa các dân tộc, đóng góp tích cực cho cuộc đấu tranh chung vì hòa bình, độc lập và tiến bộ xã hội, xây dựng quan hệ quốc tế đoàn kết và hợp tác.
Bản chất của xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay
Hiến pháp là nền tảng pháp lý, cơ sở để xây dựng hệ thống pháp luật và mọi cá nhân sống và làm việc trên lãnh thổ Việt Nam đều phải tuân thủ Hiến pháp và pháp luật.
Tại Điều 2 của Hiến pháp năm 2013 quy định như sau:
Điều 2:
— Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.
— Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Nhân dân làm chủ; quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân với nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân, nông dân và đội ngũ trí thức.
— Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp.
Bản chất của xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay thể hiện qua mục tiêu xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh
Điều 3 của Hiến pháp năm 2013 cũng quy định:
Điều 3:
Nhà nước bảo đảm và phát huy quyền làm chủ của Nhân dân; công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm các quyền con người, quyền công dân; hướng đến mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, tạo điều kiện để mọi người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, phát triển toàn diện.
Như vậy, ngay từ những điều đầu tiên của Hiến pháp, đã khẳng định rõ Việt Nam là nước xã hội chủ nghĩa, quyền lực thuộc về Nhân dân, là nhà nước của dân, do dân, vì dân.
Việt Nam theo đuổi mô hình xã hội chủ nghĩa với mục tiêu xây dựng một xã hội dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; do Nhân dân làm chủ; nền kinh tế phát triển dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến bộ; có nền văn hóa tiên tiến, mang đậm bản sắc dân tộc; con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, phát triển toàn diện; các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và hỗ trợ lẫn nhau; có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản; đồng thời duy trì quan hệ hợp tác và hữu nghị với các nước trên thế giới.
Định hướng lý luận xã hội chủ nghĩa trong thời gian tới
Trong bối cảnh thế giới ngày càng phức tạp với những biến động khó lường như cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc, chủ nghĩa dân tộc cực đoan và các cuộc xung đột địa phương, Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức mới trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đồng thời, những cơ hội từ quá trình toàn cầu hóa cũng đặt ra yêu cầu phải thích ứng và đổi mới.
“Định hướng lý luận xã hội chủ nghĩa trong thời gian tới” tập trung vào việc phân tích, cập nhật và phát triển tư tưởng xã hội chủ nghĩa
Để giải quyết những vấn đề này, chúng ta cần tăng cường nghiên cứu, tổng kết thực tiễn để làm rõ hơn con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Đặc biệt, cần quan tâm đến những vấn đề như:
— Tìm kiếm mô hình phát triển phù hợp: Việt Nam cần xây dựng một mô hình phát triển vừa đảm bảo tăng trưởng kinh tế, vừa đảm bảo công bằng xã hội, phù hợp với điều kiện và đặc điểm riêng của đất nước.
— Đổi mới tư duy: Toàn Đảng, toàn dân cần đổi mới tư duy, nâng cao năng lực thích ứng với những biến đổi nhanh chóng của thời đại.
— Củng cố quốc phòng, an ninh: Bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, đối phó với các âm mưu chia rẽ, chống phá của các thế lực thù địch.
— Nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia: Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo, hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới.
Chủ nghĩa xã hội, với những giá trị về công bằng xã hội và bình đẳng đã tạo nên những thay đổi sâu sắc trong lịch sử nhân loại. Mặc dù mỗi quốc gia áp dụng theo những cách khác nhau, tư tưởng này vẫn giữ nguyên vai trò định hướng cho những nỗ lực xây dựng một xã hội không có sự phân biệt giàu nghèo, nơi mọi người đều có cơ hội phát triển.
Hiểu rõ về chủ nghĩa xã hội giúp ta nhìn nhận rõ hơn những thay đổi xã hội trong quá khứ và hiện tại, cũng như góp phần định hình tương lai của các hệ thống chính trị và kinh tế toàn cầu.
