Chiến Tranh La Mã Hy Lạp: Những Cuộc Đối Đầu Giữa Hai Đế Chế (Phần 2)
Phần 2 của bài viết sẽ tiếp tục hành trình tìm hiểu những cuộc xung đột quan trọng xảy ra trong chiến tranh La Mã Hy Lạp, với trọng tâm là những giai đoạn khốc liệt trong Chiến tranh Macedonia lần thứ ba và lần thứ tư.
Đây là những thời kỳ đánh dấu sự suy yếu dần của Hy Lạp và sự vươn lên mạnh mẽ của Đế chế La Mã. Cùng với đó, Chiến tranh Achaean và Chiến tranh Mithridatic lần thứ nhất sẽ được phân tích, làm rõ hơn sự thay đổi về cục diện chính trị và quân sự ở khu vực Địa Trung Hải, đẩy nhanh quá trình La Mã hóa toàn bộ Hy Lạp.
Chiến tranh Macedonia lần thứ ba (171–168 TCN)
Chiến tranh Macedonia lần ba là cuộc xung đột giữa Cộng hòa La Mã và Vương quốc Macedonia dưới sự cai trị của vua Perseus, con trai của Philippos V. Đây là cuộc chiến quan trọng dẫn đến sự sụp đổ hoàn toàn của Macedonia và sự mở rộng ảnh hưởng của La Mã ở vùng Balkan và Hy Lạp.
Nguyên nhân
Năm 179 TCN, vua Philip V của Macedon qua đời, con trai ông là Perseus kế vị ngai vàng với tham vọng lớn và chống đối mạnh mẽ La Mã. Perseus đã khơi dậy tinh thần chống La Mã trên khắp Macedonia và liên minh với các nước chống đối La Mã như Seleucid và Bithynia.
Khi Perseus từ chối yêu cầu nhượng bộ từ phía La Mã vào năm 172 TCN, La Mã tuyên chiến để bảo vệ quyền lực và ngăn chặn mối đe dọa từ Macedonia.
Chiến tranh Macedonia lần thứ ba (171–168 TCN) là cuộc xung đột cuối cùng giữa La Mã và Macedonia.
Diễn biến
Cuộc chiến bắt đầu vào năm 171 TCN với các trận chiến căng thẳng tại Macedon và Thessaly. Perseus xây dựng liên minh với các quốc gia Hy Lạp và Thrace, mở rộng lực lượng và tìm kiếm sự hỗ trợ từ các thành phố Hy Lạp.
Trận chiến quan trọng tại Pydna năm 168 TCN, trong đó quân đội La Mã đánh bại quân Macedonia, đã quyết định kết thúc cuộc chiến. Perseus phải đầu hàng và La Mã chia Macedon thành bốn nước cộng hòa, dưới sự bảo trợ của La Mã.
Hậu quả
Sự thất bại của Macedonia dẫn đến sự sụp đổ của triều đại Antigonid và mất đi nền độc lập. Uy tín và quyền lực của La Mã tăng lên, không chỉ ở Macedonia mà còn lan rộng ra khắp Hy Lạp.
Macedon bị chia cắt thành các quốc gia chư hầu, phụ thuộc vào La Mã. Theo đó triều đại Hy Lạp hóa chính thức chấm dứt.
Chiến tranh Macedonia lần thứ tư (150–148 TCN)
Chiến tranh Macedonia lần thứ tư là cuộc xung đột cuối cùng giữa Cộng hòa La Mã và Vương quốc Macedonia.
Cuộc chiến này kết thúc với sự sụp đổ hoàn toàn của Vương quốc Macedonia và sự sáp nhập của nó vào Cộng hòa La Mã, đánh dấu sự kết thúc của quyền lực Macedonia trong lịch sử cổ đại.
Nguyên nhân
Căng thẳng giữa Cộng hòa La Mã và Macedonia bắt đầu từ năm 215 TCN khi Philip V của Macedonia liên minh với Carthage, đối thủ của La Mã, gây ra Chiến tranh Macedonia lần thứ nhất.
Sau Chiến tranh Macedonia lần thứ ba (171-168 TCN), quyền lực của Macedonia bị suy yếu nghiêm trọng và người La Mã đã chia Macedonia thành bốn quốc gia chư hầu để ngăn chặn sự phục hồi của vương quốc này.
Tuy nhiên một kẻ tự xưng là con trai của vua Perseus – Andriscus đã nổi dậy và tuyên bố khôi phục Vương quốc Macedonia, dẫn đến Chiến tranh Macedonia lần thứ tư.
Diễn biến
Andriscus đã tập hợp lực lượng và chiếm lại nhiều phần của Macedonia và Thessaly. Ông đánh bại các chư hầu của La Mã và một đội quân La Mã ban đầu. Tuy nhiên sau đó một đội quân La Mã do Quintus Caecilius Metellus chỉ huy đã đánh bại Andriscus trong trận Pydna lần thứ hai năm 148 TCN. Andriscus chạy trốn và bị bắt.
Sau thất bại của Andriscus, La Mã tiếp tục kiểm soát trực tiếp Macedonia, biến nó thành một tỉnh của La Mã. Cuộc nổi dậy cuối cùng dưới sự lãnh đạo của một người tự xưng khác cũng bị dập tắt nhanh chóng.
Chiến tranh Macedonia lần thứ tư (150-148 TCN) đánh dấu sự sụp đổ của vương triều Macedonia.
Hậu quả
Macedonia bị sáp nhập và trở thành một tỉnh của La Mã. Cuộc khởi nghĩa của Andriscus bị đàn áp hoàn toàn.
Nhiều biện pháp quản lý mới được áp đặt lên Macedonia, khiến cho quyền lực của La Mã được củng cố mạnh mẽ ở khu vực Hy Lạp.
Cuộc nổi loạn cuối cùng của Liên minh Achaean vào năm 146 TCN cũng bị dập tắt và Rome phá hủy thành phố Corinth, chính thức thiết lập sự thống trị lâu dài của La Mã tại Hy Lạp.
Chiến tranh La Mã Hy Lạp – Achaean (năm 146 TCN)
Chiến tranh Achaean là một cuộc xung đột ngắn ngủi nhưng mang tính quyết định giữa Cộng hòa La Mã và Liên minh Achaean, một liên minh của các thành bang Hy Lạp. Kết quả của cuộc chiến này đánh dấu sự sụp đổ hoàn toàn của Hy Lạp cổ đại độc lập và sự thống trị toàn diện của La Mã ở khu vực.
Nguyên nhân
Chiến tranh Achaean năm 146 TCN là kết quả của căng thẳng kéo dài giữa Cộng hòa La Mã và Liên minh Achaean Hy Lạp, chủ yếu do các chính sách của La Mã nhằm kiềm chế tham vọng bành trướng của Achaea, đặc biệt là việc Achaea đồng hóa Sparta vào liên minh. Việc bắt giữ con tin Achaean của La Mã sau Chiến tranh Macedonia lần thứ ba cũng góp phần làm xấu đi quan hệ.
Những chính sách dân túy của các tướng lĩnh Achaean như Critolaos cùng với sự bất mãn trong nội bộ và sự bùng phát của các cuộc nổi dậy đã thúc đẩy chiến tranh. Cuối cùng, việc La Mã cố gắng thu hẹp quyền lực của Liên minh Achaean đã kích động liên minh này tuyên chiến.
Diễn biến
Liên minh Achaean, mặc dù yếu thế hơn La Mã, đã quyết định tiến hành chiến tranh. Critolaos, chiến lược gia của liên minh, bị đánh bại và chết sau trận Scarpheia.
Lực lượng của La Mã dưới sự chỉ huy của Metellus tiến vào Hy Lạp, chiếm được Boeotia và đưa ra lời đề nghị hòa bình nhưng bị Diaeus – người kế nhiệm Critolaos – từ chối.
Sau đó, La Mã phái thêm một quân đoàn do Mummius chỉ huy, dẫn đến trận chiến quyết định tại Corinth.
Chiến tranh Achaean (146 TCN) là sự sụp đổ của liên minh và La Mã kiểm soát Hy Lạp.
Mặc dù quân Achaean ban đầu thành công trong một cuộc giao tranh nhưng cuối cùng họ bị đánh bại hoàn toàn tại Trận Corinth. Thành phố Corinth bị cướp phá, dân số nam giới trưởng thành bị giết và phụ nữ cùng trẻ em bị bắt làm nô lệ.
Hậu quả
Cuộc chiến đánh dấu sự chấm dứt nền độc lập chính trị của Hy Lạp và sự kiểm soát trực tiếp của La Mã đối với Hy Lạp, nhiều thành phố Hy Lạp bị tàn phá hoặc mất quyền tự do. Liên minh Achaean bị giải thể và Hy Lạp trở thành một phần của tỉnh Macedonia thuộc La Mã.
Về mặt văn hóa, cuộc chiến này góp phần quan trọng trong việc du nhập văn hóa, nghệ thuật và nô lệ Hy Lạp vào La Mã, từ đó thúc đẩy sự hình thành văn hóa Hy Lạp-La Mã.
Chiến tranh Mithridatic lần thứ nhất (năm 89–85 TCN)
Chiến tranh Mithridatic lần thứ nhất là cuộc xung đột giữa Cộng hòa La Mã và Vương quốc Pontus, dưới sự lãnh đạo của vua Mithridates VI.
Đây là một trong ba cuộc chiến lớn giữa La Mã và Mithridates và là bước đầu trong nỗ lực của La Mã nhằm kiểm soát khu vực phía đông của Địa Trung Hải, đặc biệt là Tiểu Á và Hy Lạp.
Nguyên nhân
Chiến tranh Mithridatic lần thứ nhất (89–85 TCN) bắt nguồn từ tham vọng mở rộng lãnh thổ của Mithridates VI – vua Pontus – và sự đối đầu với quyền lực của Cộng hòa La Mã trong khu vực Tiểu Á và Hy Lạp.
Mithridates đã mở rộng vương quốc của mình vào các khu vực chư hầu của La Mã như Cappadocia và Bithynia dẫn đến xung đột trực tiếp với La Mã.
Việc La Mã hỗ trợ Nicomedes IV của Bithynia và Ariobarzanes I của Cappadocia trở về ngai vàng đã khiến Mithridates cảm thấy bị đe dọa và mâu thuẫn giữa hai bên ngày càng gia tăng.
Mithridates lợi dụng sự bất mãn của các thành phố Hy Lạp đối với sự cai trị của La Mã, đặc biệt là vấn đề nợ nần và quyền lợi chính trị để tạo ra sự ủng hộ cho một cuộc nổi dậy chống La Mã.
Diễn biến
Cuộc chiến bắt đầu khi Mithridates xâm lược Cappadocia và Bithynia. Nicomedes IV và Ariobarzanes I bị trục xuất khỏi vương quốc của họ. Thượng viện La Mã gửi phái đoàn do Manius Aquillius dẫn đầu để khôi phục ngai vàng cho hai vị vua này nhưng phái đoàn La Mã đã kích động cuộc chiến bằng cách thúc đẩy các vị vua tấn công Pontus.
Mithridates phát động cuộc chiến toàn diện, nhanh chóng chiếm được Tiểu Á và tiến vào Hy Lạp. Ông nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ các thành phố Hy Lạp chống lại La Mã.
Chiến tranh Mithridatic lần thứ nhất (89–85 TCN) diễn ra trên khắp Hy Lạp và Tiểu Á.
Người La Mã, dưới sự chỉ huy của Sulla đã đối đầu với Mithridates tại Hy Lạp bao vây Athens và chiến đấu quyết liệt tại Trận Chaeronea và Trận Orchomenus, đánh bại quân đội Pontic và tái lập quyền kiểm soát của La Mã tại Hy Lạp.
Trong thời gian này, Mithridates cũng ra lệnh thực hiện “Kinh Chiều Châu Á“, giết hại hàng ngàn người La Mã và Ý sống ở Tiểu Á, gây thảm kịch lớn.
Hệ quả
Chiến tranh kết thúc với Hiệp ước Dardanus vào năm 85 TCN, trong đó Mithridates chấp nhận từ bỏ các lãnh thổ chiếm đóng trả lại Tiểu Á, Bithynia và Cappadocia cho La Mã và các đồng minh của họ, đổi lại ông vẫn giữ được vương quốc Pontus.
Sau chiến tranh, các thành phố ở Tiểu Á chịu một khoản bồi thường khổng lồ từ La Mã, dẫn đến tình trạng tài chính khó khăn và nợ nần nặng nề trong nhiều năm.
Chiến tranh Mithridatic lần thứ nhất đánh dấu sự leo thang căng thẳng giữa Mithridates và La Mã, mở đầu cho hai cuộc chiến tiếp theo giữa họ.
Phần 2 khép lại với bốn cuộc chiến đầy cam go và những bước ngoặt lịch sử quan trọng, ghi dấu sự chuyển giao quyền lực giữa Hy Lạp và La Mã. Những trận chiến không chỉ thể hiện sức mạnh quân sự mà còn định hình tương lai của cả khu vực Địa Trung Hải.
Chiến Tranh La Mã Hy Lạp: Những Cuộc Đối Đầu Giữa Hai Đế Chế (Phần cuối)
