Vì sao Mỹ không cấm súng sau bao nhiêu vụ thảm sát đẫm máu?
Mỹ là một trong số ít quốc gia phát triển trên thế giới không có luật cấm sở hữu súng đạn chặt chẽ và điều này đã trở thành chủ đề gây tranh cãi trong nhiều thập kỷ. Trong khi nhiều nước khác áp dụng các biện pháp kiểm soát súng nghiêm ngặt để đảm bảo an toàn xã hội, thì tại Mỹ quyền sở hữu súng lại được bảo vệ bởi Tu chính án thứ hai trong Hiến pháp. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là: Vì sao Mỹ không cấm súng? Để trả lời, chúng ta cần hiểu rõ về lịch sử, văn hóa và cả những yếu tố chính trị sâu xa đằng sau quyết định này.
Vấn nạn sử dụng súng ở Mỹ – Sự bất lực trong kiểm soát
Nước Mỹ đã từng làm rúng động cả thế giới vì vụ thảm sát tại rạp phim Century, Aurora, bang Colorado vào đêm 20/7/2012, làm 12 người chết và 59 người bị thương. Hung thủ John Holmes, 24 tuổi, mang theo một khẩu súng trường và ba khẩu súng ngắn đã xả súng vào đám đông đang xem phim. Hắn không có thù hận, chỉ hoang tưởng mình là Joker – nhân vật phản diện trong phim.
Các vụ xả súng vô cớ không hiếm gặp tại Mỹ. Năm 2007, một sinh viên ở Đại học Công nghệ Virginia đã bắn chết 32 người trước khi tự sát. Ngoài ra, nhiều vụ việc đau lòng liên quan đến súng cũng đã xảy ra, từ các vụ tự tử trong gia đình đến thảm sát học sinh như vụ Yoshihiro Hattori, khiến chương trình trao đổi học sinh Mỹ – Nhật bị gián đoạn.
Sáu trong 46 Tổng thống Mỹ là nạn nhân của ám sát bằng súng. Mỗi năm, khoảng 100.000 người Mỹ thương vong vì súng, với khoảng 30.000 người tử vong. Tỷ lệ người dân sở hữu súng của người Mỹ cao nhất thế giới, với hơn 270 triệu khẩu súng, trung bình mỗi người trưởng thành có hơn một khẩu.
Mỹ bất lực trong việc kiểm soát việc người dân sử dụng súng
Dù dư luận quốc tế kêu gọi cấm súng, phần lớn người Mỹ vẫn ủng hộ quyền sở hữu súng. Các cuộc thảo luận chỉ tập trung vào quản lý, chứ không phải cấm hoàn toàn. Thậm chí, số người phản đối cấm súng ngày càng tăng, từ 20% năm 1990 lên 54% năm 2010.
Ngay cả sau các vụ thảm sát, hai ứng viên Tổng thống năm 2012, Obama và Romney, cũng không đề cập đến việc thắt chặt luật kiểm soát súng. Điều này phản ánh bối cảnh chính trị phức tạp và khó thay đổi tại Mỹ, nơi quyền sở hữu súng đã ăn sâu vào lịch sử và văn hóa.
Vì sao Mỹ không cấm súng? Lịch sử và hiện thực tại Mỹ
Lịch sử nước Mỹ gắn liền với súng đạn. Những người châu Âu đầu tiên tới khai phá đất đai phải dùng súng để tự vệ, chống lại thú dữ và người bản địa. Các thuộc địa dưới quyền Anh yêu cầu dân chúng phải có vũ khí để chiến đấu. Khi thực dân Anh đòi dân quân nộp súng, họ từ chối và tuyên bố độc lập, dẫn đến cuộc Chiến tranh Độc lập (1775-1781) mà Mỹ giành chiến thắng.
Trong suốt quá trình phát triển, từ Nội chiến (1862-1865) đến cuộc mở rộng lãnh thổ như chiến tranh với Mexico (1846-1848), Mỹ dùng vũ lực để giải quyết mâu thuẫn và chiếm đất. Chính quyền Mỹ đã ủng hộ quyền sở hữu súng qua Hiến pháp và các tu chính án như Tu chính án số II, bảo đảm quyền giữ và mang súng của công dân.
Người Mỹ hiện chia rẽ về vấn đề kiểm soát súng. Phái bảo thủ, bao gồm NRA và Đảng Cộng hòa, ủng hộ quyền sở hữu súng cá nhân, trong khi phe tiến bộ và Đảng Dân chủ kêu gọi kiểm soát chặt chẽ, nhằm ngăn chặn súng rơi vào tay kẻ xấu. Mặc dù có nhiều tranh cãi về việc giải thích Tu chính án số II, Tòa Tối cao đã ra phán quyết vào năm 2008 bảo vệ quyền cá nhân sở hữu súng, khiến việc cấm súng trở nên khó thực hiện.
Vấn đề kiếm soát sử dụng súng gặp nhiều khó khăn bởi sức ép từ NRA
Dù từng có nỗ lực từ các Tổng thống Dân chủ, như lệnh cấm súng tấn công do Tổng thống Clinton ký năm 1994, nhưng sức ép từ NRA đã khiến lệnh này hết hiệu lực vào năm 2004. Do đó, nhiều loại vũ khí tấn công như AK-47 và TEC-9 lại được bán ra cho dân thường.
Thế lực ngầm chi phối chính sách súng đạn Mỹ
Luật quản lý súng tại Mỹ khá lỏng lẻo, thậm chí “kém cả việc quản lý đồ chơi trẻ em”. Nhiều người Mỹ tự hào về quyền sở hữu súng được Hiến pháp bảo đảm và coi đó là bình thường, mà ít quan tâm rằng điều này có thể dẫn đến việc kẻ tâm thần hoặc người nguy hiểm sử dụng súng để gây hại. Tại nhiều bang, người dân được phép mang súng nơi công cộng và có quyền bắn khi tính mạng bị đe dọa.
Khách nước ngoài thường ngạc nhiên khi thấy súng đạn được bày bán như một mặt hàng thông thường. Người mua chỉ cần đáp ứng điều kiện về tuổi, không có tiền án hoặc bệnh tâm thần và vượt qua kiểm tra từ cảnh sát để được cấp phép. Sau đó, họ phải vượt qua sát hạch tương tự như thi lấy bằng lái xe.
Quản lý súng lỏng lẻo phần lớn do ảnh hưởng của Hiệp hội Súng Mỹ (NRA), một tổ chức vận động hành lang quyền lực với 4,3 triệu thành viên. Ban đầu, NRA chỉ tập trung vào huấn luyện sử dụng súng, nhưng từ thập niên 1960 tổ chức này chuyển sang đấu tranh chính trị để phản đối việc cấm súng.
Hiệp hội Súng Mỹ (NRA) đấu tranh chính trị để phản đối việc cấm súng
NRA có sức ảnh hưởng lớn, chi hàng triệu USD vào các cuộc bầu cử khiến nhiều chính trị gia ngại đối đầu. Sau vụ xả súng ở Colorado, số người mua súng ở bang này tăng đột biến với lý do cần súng để tự vệ. Tuy nhiên, tranh cãi về kiểm soát súng vẫn chưa có hồi kết khi nhiều người cho rằng việc cấm súng không giúp ngăn chặn tội ác, trong khi những người khác lo ngại về an toàn cộng đồng.
Những yếu tố đằng sau cuộc tranh luận về kiểm soát súng ở Mỹ
Việc tranh luận về kiểm soát súng ở Mỹ không chỉ liên quan đến Điều Bổ sung số II của Hiến pháp hay sự vận động mạnh mẽ của NRA, mà còn bắt nguồn từ văn hóa bạo lực đặc trưng.
Người Mỹ yêu thích những nhân vật dũng cảm, phiêu lưu và có khả năng chiến đấu, điều này được tôn vinh qua phim ảnh, tiểu thuyết và trò chơi điện tử. Mặc dù những tác phẩm này có kết thúc nhân văn, không ít thanh thiếu niên tâm lý không ổn định lại bị ảnh hưởng tiêu cực dẫn đến các vụ thảm sát như trường hợp của John Holmes, kẻ tự nhận mình là Joker.
Bên cạnh đó, văn hóa chính trị Mỹ cũng góp phần làm giảm sự ủng hộ kiểm soát súng. Từ thập niên 60 trở đi, xu hướng bảo vệ quyền lợi cá nhân ngày càng mạnh mẽ, lấn át trách nhiệm xã hội. Điều này khiến người Mỹ coi trọng tự do cá nhân và ít tin tưởng vào chính quyền, cho rằng họ phải tự bảo vệ bản thân và gia đình.
Văn hóa chính trị Mỹ góp phần không nhỏ làm giảm sự ủng hộ kiểm soát súng
Chủ nghĩa cá nhân ở Mỹ đang ngày càng gia tăng, và trong các cuộc tranh luận, quyền lợi cá nhân thường lấn át các quan điểm đạo đức. Những người ủng hộ quyền sở hữu súng cũng nhấn mạnh việc bảo vệ “công dân tuân thủ pháp luật”, tương tự như phong trào đòi quyền của người đồng tính. Tổng thống Obama cũng từng bày tỏ sự ủng hộ với quyền này.
Việc Mỹ không cấm súng không chỉ là vấn đề pháp lý hay chính trị, mà còn phản ánh những giá trị lịch sử và văn hóa đã ăn sâu vào tâm thức của người dân nước này.
Dù có nhiều tranh cãi và áp lực từ các bên muốn thắt chặt kiểm soát súng đạn, quyền sở hữu súng vẫn được bảo vệ như một biểu tượng của tự do cá nhân. Tuy nhiên, với tình hình bạo lực súng đạn ngày càng gia tăng, câu hỏi về việc có nên tiếp tục duy trì quan điểm này hay không vẫn sẽ là đề tài nóng bỏng trong tương lai, đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng từ cả chính phủ và cộng đồng.
