Chiến Tranh Chechnya Lần 2: Lý Do Tái Diễn Và Kết Cục
Cuộc Chiến tranh Chechnya lần 2 bùng nổ vào cuối thế kỷ 20, là một trong những xung đột lớn nhất tại khu vực Caucasus, với những hệ lụy sâu rộng đối với cả Nga và Chechnya. Đây không chỉ đơn thuần là cuộc xung đột giữa chính phủ Nga và các lực lượng ly khai Chechnya mà còn phản ánh sự biến động chính trị, tôn giáo và sắc tộc trong khu vực.
Cuộc chiến này đã dẫn đến những hậu quả nặng nề về nhân đạo, làm thay đổi hoàn toàn bức tranh an ninh và địa chính trị của Nga và khu vực lân cận.
Bối cảnh diễn ra chiến tranh Chechnya lần 2
Chiến tranh Chechnya lần 2 (1999–2009) xảy ra sau khi Chechnya rơi vào hỗn loạn sau chiến tranh lần 1, với sự gia tăng của các nhóm vũ trang Hồi giáo cực đoan.
Cuộc phục kích Zhani-Vedeno, tháng 3 năm 2000
Năm 1999, lực lượng Chechnya tấn công Dagestan và các vụ đánh bom ở Nga được cho là do phiến quân Chechnya thực hiện. Chính phủ Nga, dưới sự lãnh đạo của Vladimir Putin, đã phản ứng quyết liệt để tái kiểm soát Chechnya, khôi phục ổn định và đối phó với mối đe dọa khủng bố trong khu vực.
Diễn biến chiến tranh Chechnya lần thứ 2
Chiến tranh Chechnya lần thứ hai diễn ra từ năm 1999 đến 2009, là một trong những cuộc xung đột phức tạp và tàn khốc tại khu vực Bắc Kavkaz giữa Nga và các lực lượng ly khai Chechnya.
Chính quyền tại Grozny bị thách thức bởi các thủ lĩnh quân phiệt cực đoan như Arbi Barayev, được cho là có liên hệ với FSB. Bắt cóc trở thành nguồn thu chính của các phe nhóm vũ trang, với tổng số tiền chuộc đạt hàng chục triệu đô la.
Năm 1998, một nhóm con tin phương Tây bị sát hại, gây nghi ngờ rằng các cơ quan đặc biệt của Nga có liên quan. Sự hỗn loạn này dẫn đến tình trạng khẩn cấp tại Chechnya, khi bạo lực leo thang với nhiều cuộc đụng độ giữa các phe phái.
Mối liên hệ với các nhóm thánh chiến quốc tế, bao gồm Al-Qaeda, đã dần rõ ràng vào cuối những năm 1990. Ước tính khoảng 500 chiến binh nước ngoài hiện diện tại Chechnya khi chiến tranh lần thứ hai bắt đầu. Tuy nhiên, trước sự kiện ngày 11/9 nhiều nhà quan sát phương Tây nghi ngờ về mức độ liên kết giữa Al-Qaeda và phong trào ly khai Chechnya.
Cuộc chiến khốc liệt ở Chechnya.
Quan hệ Nga-Chechnya giai đoạn 1996-1999 vẫn căng thẳng, với hàng loạt vụ khủng bố và bắt cóc xảy ra trong đó vụ đánh bom tại Kaspiysk (Dagestan) khiến 68 người chết và những vụ nổ bom khác ở các thành phố Nga, đổ lỗi cho những kẻ ly khai Chechnya.
Năm 1999, quân đội Nga bắt đầu có các hành động quân sự lớn nhằm đối phó với sự gia tăng bạo lực và sự hỗn loạn trong khu vực. Cuộc xâm lược Chechnya được lên kế hoạch từ tháng 3 năm 1999 với các chiến dịch trên không và sau đó là các cuộc tiến công trên bộ, dẫn đến việc chiếm đóng Grozny vào tháng 2 năm 2000.
Cuộc chiến để kiểm soát các khu vực núi cao tiếp tục trong suốt năm 2000 với nhiều cuộc tấn công và pháo kích ác liệt. Trong khi đó, cuộc khủng hoảng con tin Beslan và các vụ tấn công tự sát của phiến quân Chechnya đã khiến hàng trăm người thiệt mạng, làm tăng thêm tính chất khốc liệt của cuộc chiến.
Mặc dù Nga tuyên bố chiến tranh kết thúc vào năm 2009, các cuộc nổi dậy và giao tranh nhỏ lẻ vẫn tiếp diễn ở các vùng lân cận như Dagestan và Ingushetia. Chính quyền thân Moscow tại Chechnya, do Ramzan Kadyrov đứng đầu, dần kiểm soát và ổn định khu vực nhưng căng thẳng vẫn tiềm ẩn trong khu vực Bắc Kavkaz.
Hậu quả mà trận chiến Chechnya để lại
Trong Chiến tranh Chechnya lần thứ hai, hơn 60.000 người đã thiệt mạng, bao gồm cả binh sĩ và dân thường. Ước tính số lượng thương vong của dân thường rất khác nhau. Chính quyền Chechnya thân Moscow cho biết khoảng 160.000 người thiệt mạng hoặc mất tích trong hai cuộc chiến, trong đó có khoảng 30.000–40.000 người Chechnya và khoảng 100.000 người Nga.
Thủ lĩnh ly khai Aslan Maskhadov cho rằng con số thương vong lên đến 200.000 người Chechnya. Tuy nhiên, những số liệu này khó được xác minh độc lập. Theo tổ chức nhân quyền Nga Memorial năm 2007, có tới 25.000 dân thường đã chết hoặc mất tích kể từ năm 1999.
Rất nhiều người đã phải nằm xuống trong trận chiến Chechnya này
Tổ chức Ân xá Quốc tế cũng đưa ra con số tương tự, với 5.000 người khác được cho là mất tích. Hội Hữu nghị Nga-Chechnya ước tính tổng số người chết trong hai cuộc chiến là khoảng 150.000–200.000 thường dân.
Ngoài thương vong về người, Chechnya cũng đối mặt với thảm họa sinh thái. Việc ném bom trong chiến tranh đã khiến Chechnya trở thành một “vùng đất hoang về môi trường” với các vấn đề nghiêm trọng như tràn dầu, ô nhiễm hóa chất và phóng xạ do các cơ sở hóa chất bị phá hủy. Năm 2004, chính phủ Nga tuyên bố một phần ba Chechnya là “khu vực thảm họa sinh thái” và 40% khác là “khu vực cực kỳ nguy cấp”.
Chechnya cũng là khu vực bị ảnh hưởng nặng nề bởi mìn, với hàng nghìn quả mìn được sử dụng trong suốt cuộc xung đột. Theo ước tính, có khoảng 500.000 quả mìn được đặt trong khu vực, gây ra hàng nghìn thương vong dân sự.
Cuộc Chiến tranh Chechnya lần thứ hai khép lại với chiến thắng của Nga nhưng di sản của nó vẫn để lại những vết thương sâu sắc trong lòng người dân Chechnya và cả nước Nga.
Dù đã khôi phục quyền kiểm soát khu vực, chính phủ Nga vẫn phải đối mặt với các vấn đề về an ninh, tái thiết và hòa giải sau xung đột. Cuộc chiến cũng đặt ra nhiều câu hỏi về cách xử lý các xung đột sắc tộc và tôn giáo cũng như những bài học đắt giá về tầm quan trọng của sự ổn định và hòa bình trong khu vực Caucasus.
