Chế thắng Phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu – Bậc nữ trung tài sắc]\

Bà Nguyễn Thị Bích Châu, tác giả của “Kê minh thập sách” nổi tiếng, là người đã dâng kế sách giúp vua Trần Duệ Tông chỉnh đốn việc nước. Trải qua hơn 600 năm, những lời khuyên của bà vẫn còn nguyên giá trị, là bài học quý báu cho hậu thế về cách an dân, trị quốc. Nhận thức được công lao to lớn của bà, vua đã phong bà là Thần phi và nhân dân đã lập đền thờ tôn vinh.

Hiện khu di tích đền thờ bà Nguyễn Thị Bích Châu tại thôn Hải Khẩu – xã Kỳ Ninh – huyện Kỳ Anh – Hà Tĩnh đã được xếp hạng Di tích lịch sử cấp Quốc gia.

Đền thờ Nguyễn Thị Bích Châu ngày nay – Địa điểm du lịch tâm linh nổi tiếng

Nguyễn Thị Bích Châu – Vị cung phi tài sắc vẹn toàn

Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, bà Nguyễn Thị Bích Châu là một nhân vật lịch sử quan trọng, sinh năm 1356, quê ở Bảo Lộc (nay thuộc huyện Hải Hậu – tỉnh Nam Định). Bà là con gái của đại thần Nguyễn Tướng Công thời nhà Trần và được đặt tên Bích Châu, có nghĩa là viên ngọc quý bởi bà là con gái hiếm muộn của gia đình.

Lớn lên, Bích Châu không chỉ nổi bật bởi nhan sắc tuyệt vời mà còn là người thông minh xuất chúng, văn võ toàn tài. Năm 1373, vào thời Long Khánh thứ nhất, bà được vua Trần Duệ Tông tuyển vào cung và đặt hiệu là Phù Dung, với ý nghĩa nhan sắc của bà rực rỡ như hoa phù dung.

Có giai thoại kể lại rằng, vào một đêm Trung thu khi vua Duệ Tông cùng các quan dự tiệc, bà Bích Châu đã nhanh chóng ứng đối với câu đối của vua bằng lời lẽ chuẩn xác và tinh tế, khiến vua vô cùng hài lòng và lấy hiệu Phù Dung để gọi bà.

Dưới thời vua Trần Duệ Tông, đất nước gặp nhiều khó khăn với nội loạn và ngoại xâm, chính sự ngày càng rối ren, nịnh thần lộng hành. Trước tình hình triều đình suy thoái, bà Bích Châu với lòng trung nghĩa và sự am hiểu thời cuộc đã tự mình soạn thảo “Kê minh thập sách” để dâng lên vua Trần Duệ Tông. Văn bản này được xem là lời khuyên chân thành nhằm giúp nhà vua chỉnh đốn lại triều cương và củng cố chính quyền.

Kê minh thập sách – Tầm nhìn chiến lược cho quốc gia

“Kê minh thập sách” được xem là áng văn chính trị cổ xưa, bao quát các vấn đề trọng yếu của quốc gia trên ba lĩnh vực chính: Chính trị – Văn hóa – Quân sự. Khi sớ được dâng lên, vua Trần Duệ Tông cảm kích trước sự thông tuệ của bà Bích Châu và khen rằng: “Không ngờ nàng thông tuệ đến thế, xứng là một quý phi tài ba của trẫm!”

Kê minh thập sách mang ý nghĩa mượn tiếng gà gáy sáng để gửi gắm 10 kế sách trị quốc, an dân. Đại ý bao gồm:

1. Củng cố gốc rễ của quốc gia, diệt trừ bạo loạn để dân chúng an yên.
2. Duy trì truyền thống, loại bỏ phiền nhiễu để giữ cho triều cương ổn định.
3. Ngăn chặn lạm quyền để loại bỏ bọn tham nhũng hại nước.
4. Trừng trị quan tham để ngăn chặn việc bóc lột của dân.
5. Khuyến khích văn hóa nho học để lan tỏa tri thức khắp xã hội.
6. Mở rộng đường ngôn luận để lắng nghe ý kiến trực gián từ nhiều nguồn.
7. Rèn luyện binh sĩ chọn người dũng cảm, không chỉ dựa vào vóc dáng.
8. Chọn tướng thao lược và có tài, không chỉ dựa vào xuất thân.
9. Khí giới cần tinh nhuệ, không cầu kỳ hào nhoáng.
10. Tập trận cần chỉnh tề, không dựa vào hình thức bên ngoài.

Bia đá khắc “Kê minh thập sách” của Chế thắng Phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu

Cuối bài “Kê minh thập sách”, bà Bích Châu khiêm nhường viết rằng:

“Mấy việc kể trên thật hợp thời này.

Một tấm lòng trung mạo muội tỏ bày.

Lời quê mộc mạc, xin vua xét lấy.

Điều dở thì bỏ, thi hành điều hay.

Nước được thịnh trị, muôn dân vui vầy.

Tấm lòng thiếp vậy.“

Nội dung của “Kê minh thập sách” cho thấy những lời khuyên của bà Nguyễn Thị Bích Châu không chỉ đơn thuần là lời nhắn gửi chân thành từ một người vợ đến chồng, mà thực sự là một bản chính sách toàn diện nhằm cải cách bộ máy nhà nước. Những đề xuất này phản ánh tinh thần dân chủ còn đang trong giai đoạn hình thành, hướng đến sự đổi mới trong một xã hội quân chủ đầy thách thức.

Sự hy sinh cao cả của Thần phi Nguyễn Thị Bích Châu

Cái chết của bậc nữ trung hào kiệt Nguyễn Thị Bích Châu gắn liền với một câu chuyện bi hùng. Năm 1377, vua Trần Duệ Tông dẫn quân chinh phạt Chiêm Thành, mặc dù Bích Châu đã dâng sớ khuyên can nhưng vua không nghe, bà quyết định xin được hộ giá.

Khi quân Trần đến cửa biển Thị Nại (Bình Định) thì bị quân Chiêm Thành bất ngờ tấn công vào lúc nửa đêm. Là người tinh thông võ nghệ, bà Bích Châu cưỡi ngựa tả xung hữu đột trong trận chiến, nhưng không may trúng tên độc và hy sinh vào ngày 11/2. Ba ngày sau, vua Trần Duệ Tông cũng qua đời vì bạo bệnh.

Theo một truyền thuyết khác, khi đoàn thuyền đến vùng biển Kỳ Hoa (Hà Tĩnh), bão biển nổi lên, vua Duệ Tông nằm mộng thấy thần biển xin vua ban cho một người thiếp để biển yên sóng lặng. Khi vua kể lại giấc mộng, các quan chưa kịp phản ứng, Bích Châu đã đứng ra nhận trách nhiệm dâng mình để bảo toàn tính mạng cho cả đoàn quân.

Bà lệnh các quan chuẩn bị lễ vật cúng thần biển, rồi trang điểm lộng lẫy như một vị thần và dũng cảm hiến thân cho biển cả vì nghĩa lớn. Ngay hôm sau biển yên sóng lặng, đoàn quân tiếp tục hành trình. Thế nhưng, do tình thế không cân sức, sau đó vua Duệ Tông cũng hy sinh trong trận chiến.

Bàn thờ Chế thắng phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu

Cảm kích trước tấm lòng trung dũng của bà, vua Trần Duệ Tông đã truy phong bà làm Thần phi. Gần 100 năm sau, vua Lê Thánh Tông cho xây dựng lại lăng mộ và đền thờ bà tại Kỳ Hoa.

Cùng với cuộc đời huyền thoại của bà, “Kê minh thập sách” đã trở thành di sản quý báu với những giá trị vượt thời gian về cách trị nước an dân. Văn bản này không chỉ là một áng văn chính trị xuất sắc mà còn được coi là cơ sở nền tảng cho tư tưởng về một quốc gia hòa bình, độc lập và phồn thịnh.

Hiện nay, tại cổng vào Khu di tích đền bà Nguyễn Thị Bích Châu có khắc hai câu đối đầy ý nghĩa tôn vinh sự nghiệp và đức hy sinh của bà:

“Kê minh thập sách, trí tuệ thánh hiền truyền lưu phù nước Việt,

Chế thắng phu nhân, ơn Mẹ dài lâu gìn giữ giúp Nam dân.”

Và câu đối chữ Nôm tôn vinh sự hy sinh anh linh của bà:

“Sống mong nước trị dân an, một lòng tiết nghĩa,

Thác hóa Phúc thần thánh mẫu muôn thuở anh linh.”

Cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Thị Bích Châu là một minh chứng cho sự tài giỏi, lòng trung trinh và tinh thần hy sinh vì đất nước. Những cống hiến của bà vẫn còn nguyên giá trị trong lòng người Việt, trở thành một tấm gương sáng trong lịch sử nước nhà. Bà mãi là biểu tượng của trí tuệ, dũng cảm và lòng trung nghĩa đối với non sông đất Việt.

Đồng chí Trần Đăng Ninh – Tấm Gương Sáng Trong Lãnh Đạo Đảng