Sự thật về lời tiên tri của trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm trong sử Việt
Nguyễn Bỉnh Khiêm, hay còn được biết đến với danh xưng Trạng Trình, không chỉ là một danh nhân văn hóa mà còn là nhà tiên tri lừng danh trong lịch sử Việt Nam. Tiểu sử Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm gắn liền với những lời tiên tri đầy bí ẩn, nhiều trong số đó đã trở thành sự thật và có tác động lớn đến tiến trình lịch sử. Hãy cùng khám phá sự thật về những lời tiên tri nổi tiếng này để hiểu rõ hơn về tầm nhìn chiến lược và tư duy sâu sắc của ông.
Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm là ai?
Đỗ Trạng Nguyên khi đã ngoài 40 tuổi, Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm được nhiều người kính trọng và mến mộ bởi tài tiên tri và triết lý sống đề cao “thiện là dòng dõi của giáo dục“.
Tranh vẽ chân dung Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm
Nguyễn Bỉnh Khiêm, tên lúc nhỏ là Nguyễn Văn Đạt, sinh ngày 6/4/1491 âm lịch tại làng Trung An – huyện Vĩnh Lại – phủ Hạ Hồng – trấn Hải Dương (nay là huyện Vĩnh Bảo – Hải Phòng) trong thời kỳ thịnh vượng nhất của nhà Lê sơ dưới triều vua Lê Thánh Tông.
Ông sinh ra trong một gia đình có truyền thống học vấn, với bố mẹ đều là người học rộng hiểu sâu. Mẹ ông là con út của một vị quan tiến sĩ giữ chức thượng thư bộ Hộ triều vua Lê Thánh Tông. Nhờ vậy, Nguyễn Bỉnh Khiêm được giáo dục kỹ lưỡng từ nhỏ, phát triển toàn diện cả về thể lực và trí lực, và nổi tiếng thông minh từ sớm, “chưa đến một tuổi đã nói sõi”.
Khi lên 4 tuổi, Nguyễn Bỉnh Khiêm được mẹ dạy các sách Kinh và thơ Nôm. Khi đến tuổi trưởng thành, ông nghe danh bảng nhãn Lương Đắc Bằng, một học giả nổi tiếng ở làng Lạch Triều (thuộc huyện Hoằng Hóa – Thanh Hóa ngày nay) nên đã tìm đến để tầm sư học đạo.
Nhờ sự thông minh và cần cù học tập, Nguyễn Bỉnh Khiêm nhanh chóng trở thành học trò xuất sắc của thầy Lương Đắc Bằng và được thầy tin tưởng giao con trai cho ông nuôi dạy.
Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm tiên tri và bí ẩn lịch sử
Khi triều đại nhà Hậu Lê (bao gồm Lê Sơ và Lê Trung Hưng) lâm vào khủng hoảng, Nguyễn Bỉnh Khiêm không vội vàng tham gia thi cử. Kể từ khi trưởng thành, ông đã bỏ qua sáu kỳ thi dưới thời Lê Sơ. Ngay cả khi nhà Mạc lên thay thế nhà Lê Sơ vào năm 1527 và xã hội dần ổn định, ông vẫn không tham dự hai kỳ thi đầu dưới triều Mạc.
Mãi đến năm 1535, dưới thời vua Mạc Đăng Doanh – giai đoạn hưng thịnh nhất của triều đại Mạc, Nguyễn Bỉnh Khiêm mới quyết định ứng thí và đỗ Trạng Nguyên. Khi đó, ông đã hơn 40 tuổi.
Sau khi đạt được thành công trong kỳ thi, Nguyễn Bỉnh Khiêm được bổ nhiệm vào nhiều chức vụ quan trọng và được phong tước Trình Tuyền Hầu, sau đó là Trình Quốc Công, vì vậy người dân thường gọi ông là Trạng Trình.
Trong suốt gần 20 năm (từ 53 đến 73 tuổi), dù không thường xuyên ở kinh thành, Nguyễn Bỉnh Khiêm vẫn tham gia vào nhiều công việc triều chính.
Theo Lịch triều hiến chương loại chí, vua Mạc kính trọng ông như bậc thầy và thường phái sứ giả đến hỏi ý kiến mỗi khi có việc trọng đại. Thậm chí, có lần vua còn triệu ông về kinh để tham khảo mưu lược. “Ông học rộng, hiểu sâu Kinh Dịch, mưa nắng, họa, phúc việc gì cũng biết trước“.
Sử sách ghi nhận rằng Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm là một nhà dự báo và hoạch định chiến lược kiệt xuất, được mệnh danh là nhà tiên tri số một của nước Việt. Ông từng đưa ra lời sấm khuyên nhà Mạc khi thất thủ ở Thăng Long nên chạy lên Cao Bằng dựng nghiệp và sẽ tồn tại trong ba đời – điều này đã được chứng minh là đúng.
Ông cũng khuyên Trịnh Kiểm bằng câu nói “giữ chùa thờ Phật được ăn oản“, gợi ý tìm người trong tông thất nhà Lê để lập làm vua. Nhà Trịnh làm theo lời khuyên và từ đó nối đời nắm quyền, nhưng vẫn duy trì danh nghĩa là phụng sự nhà Lê.
Với nhà Nguyễn, khi Nguyễn Kim qua đời và con cả là Nguyễn Uông bị Trịnh Kiểm ám hại, Nguyễn Hoàng – con trai thứ của Nguyễn Kim – đã tìm đến Nguyễn Bỉnh Khiêm xin lời khuyên. Ông đã đáp bằng câu nói đầy ẩn ý: “Hoành sơn nhất đái khả dĩ dung thân” (nghĩa là dải Hoành Sơn có thể dung thân được). Nhờ đó, năm 1568, Nguyễn Hoàng đã xin họ Trịnh vào trấn thủ xứ Thuận Hóa và từ đó xây dựng nên cơ đồ của dòng họ Nguyễn ở phương Nam.
Nhờ lời tiên tri của Trạng Trình, nhà Nguyễn đã vào Nam dựng cơ đồ.
Trong bài thơ Cự Ngao Đới Sơn thuộc tập Bạch Vân am thi tập, Nguyễn Bỉnh Khiêm viết:
“Biển Đông vạn dặm dang tay giữ
Đất Việt muôn năm vững trị bình
Chí những phù nguy xin gắng sức
Cõi bờ xưa cũ tổ tiên mình.”
Những câu thơ này như lời dặn dò cho thế hệ mai sau, rằng chỉ khi nắm giữ và bảo vệ Biển Đông, đất nước mới có thể thái bình và vững mạnh lâu dài.
Tác giả Nguyễn Đình Minh trong bài Tầm nhìn chiến lược về biển đảo của Trạng Trình từ 500 năm trước nhận xét:
“Khi đề cập đến lãnh thổ, chúng ta thường nói về sông núi, đất đai, nhưng biển không được nhấn mạnh. Tuy nhiên, từ 500 năm trước, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã nhìn thấy tầm quan trọng của biển đảo đối với sự tồn vong và thịnh trị của quốc gia, cho thấy tầm nhìn chiến lược rộng lớn và toàn diện của ông.”
Bằng bài thơ Cự Ngao Đới Sơn, Nguyễn Bỉnh Khiêm có thể được coi là người đầu tiên trong lịch sử Việt Nam ý thức được sự quan trọng của việc bảo vệ chủ quyền Biển Đông.
Nguyễn Bỉnh Khiêm – Bậc thầy đào tạo nhiều nhân tài
Ngay từ khi đỗ Trạng Nguyên, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã bắt đầu sự nghiệp dạy học. Theo sách Chu Văn An, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Nguyễn Thiếp – ba bậc thầy của nền giáo dục Việt Nam, nhiều học trò của ông thời kỳ này đã trở thành những nhân vật nổi tiếng. Trong số đó có Lương Hữu Khánh, con trai của thầy Lương Đắc Bằng, đỗ cử nhân và trở thành một tướng giỏi văn võ song toàn; Trạng Bùng Phùng Khắc Khoan, người thi đỗ tiến sĩ với tài năng xuất sắc trong văn học, võ bị và ngoại giao và Nguyễn Dữ – nhà văn có tiếng trong lịch sử văn học Việt Nam.
Khi về quê, Nguyễn Bỉnh Khiêm xây dựng am Bạch Vân, lấy hiệu là Bạch Vân cư sĩ, lập quán Trung Tân và làm cầu Nghinh Phong, Trường Xuân để phục vụ việc đi lại của dân chúng. Ông cũng mở trường dạy học bên dòng sông Tuyết (còn gọi là sông Hàn) và được các môn sinh gọi với lòng kính trọng là “Tuyết Giang phu tử”.
Nguyễn Bỉnh Khiêm giáo dục học trò và nhân dân về đạo làm người, đạo lý cuộc sống và cách học. Ông cho rằng giáo dục phải định hướng được ý chí và hành động của người học, nhất là gắn ý chí học hành với lý tưởng cống hiến vì đất nước.
Ông đề cao trách nhiệm cống hiến cho xã hội và cho rằng mục tiêu cao nhất của giáo dục là cứu nhân độ thế, hướng con người trở về với cái thiện, đúng như phương châm sư phạm cổ “thiện là dòng dõi của giáo dục“.
Trên nền tảng giáo dục cái thiện, thầy Nguyễn Bỉnh Khiêm vẫn dạy kinh, truyện theo chương trình thi cử lúc bấy giờ. Theo các tài liệu cổ, việc thi cử thời đó rất khó khăn, học trò phải học vất vả và thầy giáo phải tận tâm kèm cặp. Việc nhiều học trò của ông đạt thứ hạng cao trong các kỳ thi cho thấy sự nghiêm túc, quy củ trong phương pháp giảng dạy của thầy.
“Thầy giáo Nguyễn Bỉnh Khiêm khác biệt ở chỗ ông muốn đào tạo học trò có thực học, kiến thức toàn diện để giúp đời“, tác giả Trần Lê Sáng viết trong sách về ba bậc thầy giáo dục của Việt Nam.
Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm – Bậc thầy của nền giáo dục Việt Nam
Nhiều nghiên cứu cho thấy Nguyễn Bỉnh Khiêm luôn khuyến khích con người nâng cao hiểu biết, hành xử đúng mực trong cuộc sống. Ông coi việc học là để hành đạo, khuyến khích học trò noi gương bậc thánh hiền và trau dồi sự tìm tòi, học hỏi.
Nguyễn Bỉnh Khiêm cũng đề cao đạo lý hơn văn chương. Điều này thể hiện trong nhiều tác phẩm thơ văn của ông. Ông đã sáng tác rất nhiều thơ văn bằng cả chữ Nôm và chữ Hán. Trong thơ chữ Hán, ông để lại Bạch Vân am thi tập với khoảng một nghìn bài. PGS.TS Trần Thị Vinh cho biết, số lượng này là một kỷ lục chưa từng có trước thời nhà Mạc, ngay cả so với Nguyễn Trãi với 105 bài thơ.
Về thơ chữ Nôm, ông có Bạch Vân quốc ngữ thi tập, tuy số lượng chính xác chưa được xác định. Ngoài ra, ông còn để lại nhiều bài văn bia và sấm ký hay còn được biết đến là sấm Trạng Trình. Ông được xem là người sáng tác nhiều thơ văn nhất trong năm thế kỷ đầu tiên của văn học Việt Nam.
Nguyễn Bỉnh Khiêm qua đời năm 1585. Trong số những đóng góp của ông cho văn hóa dân tộc, sự nghiệp giáo dục của ông được nhiều nhà nghiên cứu đánh giá cao. Tất cả các thành tựu giáo dục thời Mạc đều không thể thiếu công lao của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm. Ngày nay, nhiều trường học được đặt theo tên ông để tưởng nhớ bậc thầy vĩ đại này.
Đền trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm
Nguyễn Bỉnh Khiêm, với những lời tiên tri sâu sắc và đầy ẩn ý đã để lại dấu ấn đặc biệt trong lịch sử Việt Nam. Không chỉ là một nhà thơ, triết gia xuất chúng ông còn là một chiến lược gia có tầm nhìn xa trông rộng. Những lời sấm ký của Trạng Trình không chỉ phản ánh tư tưởng lớn lao mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến các sự kiện lịch sử quan trọng. Khám phá những sự thật này giúp ta hiểu thêm về tầm vóc của Nguyễn Bỉnh Khiêm và giá trị của di sản ông để lại cho hậu thế.
