Vua Hùng họ gì? Bí ẩn nguồn gốc dòng dõi Hùng Vương
Giỗ tổ Hùng Vương – ngày lễ lớn của dân tộc Việt Nam – luôn khơi gợi nhiều câu hỏi về nguồn gốc tổ tiên. Một trong những thắc mắc được quan tâm nhất là: “Vua Hùng họ gì?” Giả thuyết phổ biến cho rằng vị vua đầu tiên, Kinh Dương Vương, có tên thật là Lộc Tục, vậy có thể suy đoán rằng họ của các Vua Hùng là họ Lộc. Nhưng liệu điều này có đúng?
Huyền sử Kinh Dương Vương và dòng dõi Hùng Vương
Theo truyền thuyết, Kinh Dương Vương là con trai của Đế Minh – vị vua được cho là cháu ba đời của Thần Nông. Trong một chuyến tuần thú phương Nam, Đế Minh đến núi Ngũ Lĩnh (nay thuộc tỉnh Hồ Nam, Trung Quốc) và gặp một nàng tiên. Hai người kết duyên và sinh ra Lộc Tục.
Về sau, Đế Minh truyền ngôi cho con trưởng là Đế Nghi cai quản phương Bắc (từ núi Ngũ Lĩnh trở ra), còn Lộc Tục được phong làm vua phương Nam (từ núi Ngũ Lĩnh trở vào) với vương hiệu Kinh Dương Vương, đặt quốc hiệu Xích Quỷ.
Đây được xem là triều đại đầu tiên của người Việt, với lãnh thổ rộng lớn, phía bắc giáp sông Dương Tử ( gồm cả hồ Động Đình), phía nam kéo dài đến Hồ Tôn (nay là Chiêm Thành), phía đông giáp Đông Hải (một phần Thái Bình Dương), phía tây đến Ba Thục (nay thuộc Tứ Xuyên, Trung Quốc).
Kinh Dương Vương lấy con gái Động Đình Hồ Quân, còn gọi là Long Nữ hay Thần Long và sinh ra Sùng Lãm. Sau khi Kinh Dương Vương băng hà, Sùng Lãm kế vị, xưng là Lạc Long Quân. Lạc Long Quân được xem là một trong những vị vua có công định hình phong tục, văn hóa của người Việt cổ.
Lạc Long Quân kết hôn với Âu Cơ – con gái của Đế Lai (hậu duệ của Đế Nghi). Hai người sinh ra bọc trăm trứng, nở thành 100 người con trai. Một ngày nọ, Lạc Long Quân nói với Âu Cơ rằng:
“Ta là giống rồng, nàng là giống tiên, thủy hỏa khắc nhau, chung hợp thật khó.”
Vì vậy, hai người chia con, 50 người theo mẹ lên núi, 50 người theo cha về miền biển. Người con trưởng được phong làm vua, lấy hiệu Hùng Vương, trị vì đất nước Văn Lang.
Từ đó, 18 đời Vua Hùng lần lượt nối tiếp nhau cai trị, đặt nền móng cho nền văn minh Lạc Việt, hình thành nên cội nguồn của dân tộc Việt Nam.
Vua Hùng họ gì? Có đúng là họ Lộc hay họ khác?
Một trong những câu hỏi gây nhiều tranh luận trong lịch sử là: Vua Hùng mang họ gì? Dựa trên các truyền thuyết và giả thuyết của một số nhà nghiên cứu, có ý kiến cho rằng Vua Hùng đầu tiên – Kinh Dương Vương – có tên thật là Lộc Tục, do đó có thể suy luận rằng ông mang họ Lộc.
Theo ghi chép trong Đại Việt sử ký toàn thư, Kinh Dương Vương là con trai của Đế Minh, cháu ba đời của Thần Nông. Sau khi Đế Minh truyền ngôi phương Bắc cho con trưởng là Đế Nghi, ông phong Lộc Tục làm vua phương Nam, xưng hiệu Kinh Dương Vương. Điều này cho thấy “Lộc Tục” là tên riêng của ông, nhưng không có tài liệu khẳng định họ của ông là Lộc.
Khi Kinh Dương Vương sinh ra Sùng Lãm (sau này là Lạc Long Quân), con trai ông không mang họ Lộc mà lại có tên riêng. Điều này có thể xuất phát từ chế độ mẫu hệ thời kỳ đầu, khi con cái thường mang họ mẹ thay vì họ cha.
Ngoài ra, một số giả thuyết khác cho rằng Kinh Dương Vương sau khi lên ngôi đã lập một triều đại mới với danh xưng riêng, do đó các đời vua tiếp theo đều lấy Hùng làm danh hiệu, tương tự cách đặt niên hiệu của các vị hoàng đế sau này như Quang Trung, Gia Long… Điều này có nghĩa là Hùng không phải là họ, mà chỉ là tước hiệu truyền từ đời này sang đời khác.
Như vậy, việc Vua Hùng đầu tiên có họ Lộc hay không vẫn là một câu hỏi chưa có lời giải chính xác. Giả thuyết của KTS. Lê Minh Hưng cho rằng họ của ông là Lộc, nhưng điều này chưa được sử sách chính thức xác nhận. Có thể Vua Hùng không mang họ Lộc mà đơn giản là một danh xưng chung cho các vị vua của nước Văn Lang.
Vì sao Giỗ tổ Hùng Vương lại vào ngày 10/3 âm lịch?
Thêm một trong những điều khiến nhiều người thắc mắc là tại sao ngày Giỗ tổ Hùng Vương lại rơi vào mùng 10 tháng 3 âm lịch, trong khi có đến 18 đời Vua Hùng trị vì qua hàng trăm năm lịch sử? Liệu đây có phải ngày mất của một vị vua nào hay chỉ là một ngày được lựa chọn mang ý nghĩa tượng trưng?
Thực tế, ngày giỗ tổ Hùng Vương không phải là ngày mất của bất kỳ vị vua Hùng nào. Trước đây, người dân không có một ngày cố định để cúng tổ tiên, mà thường chọn những ngày tốt theo bản mệnh để đến lễ bái tại Đền Hùng. Việc này diễn ra quanh năm, đặc biệt vào mùa xuân và mùa thu – hai thời điểm lễ hội lớn trong năm.
Tuy nhiên, vì thời gian lễ bái kéo dài không có quy củ, vừa gây tốn kém vừa khó tổ chức thành một ngày lễ chung của cả nước, nên vào năm 1917, Tuần phủ Phú Thọ – ông Lê Trung Ngọc – đã làm tấu trình lên Bộ Lễ triều Nguyễn, đề xuất chọn một ngày cố định trong năm để tổ chức Quốc giỗ. Bộ Lễ sau đó đồng ý lấy ngày mùng 10 tháng 3 âm lịch hàng năm làm ngày Giỗ tổ chính thức.
Kể từ đó, ngày 10/3 âm lịch trở thành ngày lễ trọng đại của dân tộc, khi người dân cả nước hướng về vùng đất tổ Phú Thọ, bày tỏ lòng thành kính đối với các vị Vua Hùng – những người đã đặt nền móng đầu tiên cho quốc gia Văn Lang.
Kết luận
Dù lịch sử về Vua Hùng vẫn còn nhiều tranh luận, nhưng không thể phủ nhận vai trò quan trọng của các ngài trong việc dựng nước và định hình bản sắc dân tộc Việt Nam. Câu hỏi “Vua Hùng họ gì?” có thể chưa có câu trả lời chính xác tuyệt đối, nhưng giả thuyết về họ Lộc vẫn là một góc nhìn đáng cân nhắc.
Bên cạnh đó, Giỗ tổ Hùng Vương vào ngày 10/3 âm lịch không phải ngày mất của một vị vua cụ thể, mà được lựa chọn để tạo sự thống nhất trong việc thờ cúng tổ tiên. Đây là dịp để con cháu Lạc Hồng thể hiện lòng biết ơn, ghi nhớ công lao dựng nước của các bậc tiền nhân.
Dù quá khứ còn nhiều điều chưa rõ ràng, nhưng truyền thống tôn kính tổ tiên, hướng về cội nguồn vẫn luôn là giá trị văn hóa thiêng liêng, trường tồn trong lòng người Việt qua bao thế hệ.
