Cuộc vây hãm Baghdad 1258 và sự sụp đổ của triều đại Abbasid

Tác giả: Quang Anh - Cập nhật: 09/11/2024

Năm 1258 đánh dấu một sự kiện bi thảm trong lịch sử của thành Baghdad và cả thế giới Hồi giáo. Đây là thời điểm quân Mông Cổ, dưới sự chỉ huy của Húc Liệt Ngột (Hulagu Khan), tiến vào Baghdad – thủ đô của triều đại Abbasid – và gây ra một cuộc thảm sát kinh hoàng. Sự kiện này không chỉ làm sụp đổ trung tâm văn hóa và học thuật rực rỡ nhất của thế giới Hồi giáo lúc bấy giờ mà còn gây ra những tác động sâu sắc, thay đổi hoàn toàn cục diện khu vực.

Cùng tìm hiểu kỹ hơn về nguyên nhân, diễn biến và hệ quả của sự kiện Baghdad 1258 này nhé!

Mục Lục

Nguyên nhân dẫn đến cuộc vây hãm Baghdad

Cuộc vây hãm Baghdad năm 1258 dẫn đến sự sụp đổ của đế quốc Abbasid, bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân chính:

Sự bành trướng của Đế quốc Mông Cổ	Dưới sự lãnh đạo của Hốt Tất Liệt và sau đó là Húc Liệt Ngột, người Mông Cổ đã thực hiện nhiều chiến dịch quân sự ở khu vực Trung Đông nhằm mở rộng lãnh thổ và tăng cường ảnh hưởng.
Xung đột giữa Abbasid và các nước láng giềng	Vương triều Abbasid ở Baghdad không chỉ phải đối mặt với sức ép từ người Mông Cổ mà còn có mâu thuẫn với các đế quốc láng giềng như Ayyubid và Seljuk, làm suy yếu khả năng phòng thủ và sự đoàn kết trong khu vực.
Suy yếu nội bộ của Abbasid	Đến thế kỷ 13, vương triều Abbasid suy yếu trầm trọng do sự chia rẽ trong nội bộ và thiếu các biện pháp bảo vệ hiệu quả. Quân đội yếu kém và không có sự chuẩn bị tốt cho một cuộc tấn công lớn.
Thư tuyệt giao của Húc Liệt Ngột	Sau khi gửi thư yêu cầu đầu hàng không thành công, Húc Liệt Ngột quyết định phát động chiến dịch tấn công Baghdad, đánh dấu sự bắt đầu của cuộc vây hãm.
Thiếu sự hỗ trợ từ các đồng minh Hồi giáo	Các quốc gia Hồi giáo khác không thể hoặc không muốn hỗ trợ quân Abbasid chống lại người Mông Cổ, do sự phân tán và tranh chấp quyền lực trong thế giới Hồi giáo.

Cuộc vây hãm Baghdad bắt nguồn từ tham vọng bành trướng của đế chế Mông Cổ và xung đột quyền lực địa phương.

Cuộc vây hãm này không chỉ đánh dấu sự kết thúc của triều đại Abbasid tại Baghdad mà còn là một bước ngoặt lớn trong lịch sử khu vực, dẫn đến sự thống trị của người Mông Cổ tại vùng Trung Đông.

Diễn biến chính cuộc vây hãm Baghdad 1258

Cuộc vây hãm Baghdad năm 1258 là một sự kiện quan trọng trong lịch sử, đánh dấu sự sụp đổ của đế quốc Abbasid và là một phần trong chiến dịch mở rộng của đế quốc Mông Cổ. Dưới đây là các diễn biến chính của cuộc vây hãm này:

— Tháng 11 năm 1257, Húc Liệt Ngột (Hulagu Khan), cháu của Thành Cát Tư Hãn, chỉ huy một đội quân lớn gồm khoảng 150.000 người, hành quân về phía Baghdad. Quân đội này bao gồm nhiều sắc tộc và binh chủng đa dạng từ các vùng đất Mông Cổ đã chinh phục.

Trước khi tiến quân, Húc Liệt Ngột gửi tối hậu thư yêu cầu Khalip Al-Musta’sim, lãnh đạo Abbasid, đầu hàng và nộp thành. Tuy nhiên, Al-Musta’sim đã từ chối, khiến Mông Cổ quyết tâm phát động chiến dịch vây hãm.

— Đầu tháng 1 năm 1258, quân Mông Cổ tiến sát tới Baghdad và bắt đầu triển khai bao vây từ hai hướng. Quân Mông Cổ dùng chiến thuật bao vây cả phía tây và phía đông của Baghdad, ngăn chặn mọi đường thoát và tiếp viện.

Mông Cổ thiết lập nhiều pháo đài tạm và sử dụng các máy bắn đá, công cụ vây thành để gây áp lực lên các bức tường thành của Baghdad.

Bức tranh Ba Tư (thế kỷ 14) mô tả quân của Húc Liệt Ngột bao vây thành phố

— Sau một thời gian bao vây, vào ngày 29 tháng 1 năm 1258, người Mông Cổ bắt đầu tổng tấn công. Các máy bắn đá liên tục tấn công tường thành và các cổng của Baghdad, trong khi quân Mông Cổ tiến sát và phá hủy hệ thống phòng thủ của thành phố.

Trước sức mạnh vượt trội của quân Mông Cổ, quân đội và dân thường Baghdad nhanh chóng suy yếu và không thể chống trả.

— Đến ngày 10 tháng 2, các lực lượng phòng thủ của Baghdad không còn khả năng kháng cự. Khalip Al-Musta’sim buộc phải ra lệnh đầu hàng với hy vọng bảo vệ dân chúng khỏi sự tàn phá. Tuy nhiên, Húc Liệt Ngột không khoan dung và ra lệnh tàn sát hàng loạt cư dân của Baghdad để làm gương cho các quốc gia khác. Ước tính hàng trăm nghìn người đã bị giết, bao gồm cả binh sĩ và dân thường.

Sau khi chiếm thành, người Mông Cổ phá hủy các thư viện, học viện, nhà thờ Hồi giáo và nhiều công trình văn hóa quan trọng của Baghdad. Các tài sản, sách vở và văn bản quý giá bị tiêu hủy, gây tổn thất lớn cho nền văn minh Hồi giáo. Khalip Al-Musta’sim và gia đình bị xử tử, chấm dứt triều đại Abbasid tại Baghdad sau hơn 500 năm trị vì.

Cuộc vây hãm Baghdad năm 1258 không chỉ là một chiến dịch quân sự mà còn là một sự kiện có tác động sâu sắc đến văn hóa và lịch sử khu vực, đánh dấu sự chuyển đổi quyền lực lớn trong lịch sử Trung Đông.

Hệ quả cuộc vây hãm Baghdad năm 1258 để lại

Cuộc vây hãm Baghdad năm 1258 để lại nhiều hệ quả sâu rộng gây ảnh hưởng lớn đến văn hóa, chính trị, kinh tế và xã hội trong khu vực Trung Đông và thế giới Hồi giáo.

Quá nhiều người đã chết trong cuộc bao vây Baghdad, không còn nhân công để duy trì hệ thống nông nghiệp.

Đế quốc Abbasid sụp đổ	Cuộc vây hãm đã đánh dấu sự kết thúc của triều đại Abbasid, một trong những triều đại lâu đời và mạnh mẽ nhất trong lịch sử Hồi giáo, tồn tại suốt hơn 500 năm. Đây cũng là dấu chấm hết cho quyền lực của Khalip, người đứng đầu cả về mặt tôn giáo và chính trị trong thế giới Hồi giáo, tại Baghdad. Sự sụp đổ của Abbasid làm tan rã quyền lực thống nhất của đế quốc, dẫn đến tình trạng phân tán và suy yếu trong thế giới Hồi giáo.
Văn hóa và học thuật bị tàn phá	Baghdad từng là trung tâm văn hóa, học thuật và tri thức hàng đầu thế giới Hồi giáo, nơi đặt nhiều thư viện lớn, các học viện và các công trình nghiên cứu quý giá. Sau cuộc tấn công, nhiều thư viện đặc biệt là Nhà Trí Thức (Bayt al-Hikma) bị đốt cháy và phá hủy cùng với nhiều tài liệu, sách quý và kiến thức khoa học bị mất mát. Nhiều sách vở về y học, thiên văn học, triết học và văn học của nền văn minh Hồi giáo đã bị hủy diệt, gây ra một lỗ hổng lớn về mặt tri thức và văn hóa trong khu vực.
Suy yếu kinh tế và sự thay đổi thương mại	Baghdad, với vị trí chiến lược nằm trên các tuyến đường thương mại quan trọng giữa châu Á, châu Âu và châu Phi đã mất đi vai trò là trung tâm thương mại hàng đầu sau cuộc vây hãm. Sự suy tàn của thành phố đã làm giảm đáng kể hoạt động thương mại trong khu vực, gây ra khủng hoảng kinh tế và làm gián đoạn mạng lưới thương mại. Các trung tâm thương mại khác dần phát triển để thay thế vai trò của Baghdad, nhưng sự suy giảm kinh tế sau cuộc tấn công đã để lại hậu quả lâu dài cho khu vực.
Thay đổi chính trị và địa chính trị	Sự suy yếu của thế giới Hồi giáo sau sự sụp đổ của Abbasid đã tạo điều kiện cho các thế lực bên ngoài, đặc biệt là các triều đại Hồi giáo khác như Mamluk ở Ai Cập, Safavid ở Ba Tư và sau đó là Ottoman, trỗi dậy và thống trị. Đế quốc Mông Cổ sau khi chiếm Baghdad đã tiếp tục mở rộng ảnh hưởng và quyền lực tại khu vực Trung Đông, nhưng sự cai trị của họ cũng gây ra bất ổn và xung đột nội bộ, làm gia tăng sự chia rẽ trong khu vực.
Ảnh hưởng đến thế giới Hồi giáo	Cuộc vây hãm và sự tàn sát hàng loạt người dân Baghdad đã gây ra nỗi sợ hãi lớn lao trong thế giới Hồi giáo và khiến nhiều người dân di cư đến các khu vực an toàn hơn. Sự kiện này cũng làm mất đi nhiều nhân tài, trí thức và người dân có kiến thức về văn hóa và tôn giáo. Sự kiện cũng làm suy yếu vai trò lãnh đạo của Hồi giáo Sunni, mở đường cho các hệ phái khác, đặc biệt là Hồi giáo Shi’a, có cơ hội phát triển mạnh hơn trong các vùng khác.
Baghdad suy tàn và sự hồi phục chậm chạp	Sau cuộc vây hãm, Baghdad không thể hồi phục được vị thế và sự phồn thịnh trước đây trong nhiều thế kỷ. Sự phá hủy nghiêm trọng và tổn thất lớn về người, của cùng với sự bất ổn liên tục từ các thế lực xâm lược khác khiến thành phố lâm vào tình trạng suy tàn lâu dài. Phải đến thế kỷ 20, Baghdad mới dần dần phục hồi một phần và trở thành một trung tâm quan trọng ở Iraq, nhưng không bao giờ lấy lại được vị thế vốn có từ thời kỳ Abbasid.

Cuộc tàn phá Baghdad năm 1258 không chỉ kết thúc thời kỳ huy hoàng của đế quốc Abbasid mà còn để lại di sản bi thương trong lịch sử Hồi giáo và khu vực Trung Đông. Sự kiện này làm thay đổi cục diện quyền lực và văn hóa, đánh dấu sự suy tàn của một trung tâm văn minh lớn.

Qua thời gian, Baghdad dần phục hồi và tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong khu vực, nhưng những vết thương của năm 1258 vẫn in đậm, nhắc nhở thế hệ sau về những mất mát đau thương của chiến tranh và giá trị của hòa bình, ổn định trong việc xây dựng và bảo tồn các nền văn minh.