Chiến tranh Balkan lần thứ nhất: Khởi đầu xung đột Đông Âu

Chiến tranh Balkan lần thứ nhất là một trong những cuộc xung đột quan trọng đầu thế kỷ 20, góp phần không nhỏ trong việc tái định hình bản đồ chính trị khu vực Đông Nam châu Âu. Cuộc chiến diễn ra giữa các quốc gia Balkan và Đế chế Ottoman, thể hiện khát vọng giành lại quyền tự quyết và độc lập dân tộc của các nước nhỏ.

Nguyên nhân dẫn đến chiến tranh Balkan lần 1

Cuộc khảo sát của Carnegie chỉ ra rằng chiến tranh Balkan lần thứ nhất nổ ra do sự kết hợp phức tạp của nhiều yếu tố:

Chiến tranh Balkan lần 1 nổ ra do nhiều nguyên nhân phức tạp

Diễn biến cuộc chiến tranh Balkan lần thứ nhất

Cuộc chiến tranh Ban Căng lần thứ nhất (1912-1913) diễn ra giữa Liên minh Balkan (gồm Serbia, Hy Lạp, Bulgaria và Montenegro) và Đế quốc Ottoman. Diễn biến chính của cuộc chiến gồm các giai đoạn sau:

– Thành lập Liên minh Balkan

Các nước Balkan, với mong muốn giành lại quyền kiểm soát từ Đế quốc Ottoman và mở rộng lãnh thổ, đã hình thành một liên minh vào đầu năm 1912. Họ liên minh chặt chẽ về mặt quân sự và chính trị để tiến hành tấn công Đế quốc Ottoman.

– Bắt đầu chiến tranh

Ngày 8 tháng 10 năm 1912, Montenegro tuyên chiến với Đế quốc Ottoman, đánh dấu sự khởi đầu của cuộc chiến. Sau đó Serbia, Bulgaria và Hy Lạp cũng chính thức tham chiến vào ngày 17 tháng 10 năm 1912, tấn công vào nhiều khu vực khác nhau của đế quốc.

Hạm đội Hy Lạp tập hợp tại Vịnh Phaleron vào ngày 18 tháng 10 năm 1912 trước khi khởi hành đến Lemnos.

– Các trận đánh lớn

Liên quân Balkan nhanh chóng giành nhiều thắng lợi quan trọng. Bulgaria với quân đội mạnh nhất liên minh đã tiến vào Thrace và giành chiến thắng tại trận Lule Burgas và Kirk Kilisse, áp sát Constantinople (Istanbul).

Serbia và Hy Lạp cùng tấn công ở Macedonia, giành quyền kiểm soát từ Đế quốc Ottoman tại các khu vực này.

Montenegro tấn công vào miền Nam Albania, tạo sức ép cho quân Ottoman ở các khu vực xa xôi.

– Hiệp định ngừng bắn

Trước sự thất bại liên tiếp của quân đội Ottoman, một hiệp định ngừng bắn được ký vào tháng 12 năm 1912. Tuy nhiên, do các bất đồng trong đàm phán hòa bình và những căng thẳng nội bộ của Liên minh Balkan, xung đột lại bùng phát vào đầu năm 1913.

– Kết thúc cuộc chiến và Hiệp ước London

Cuộc chiến kết thúc với sự thất bại nặng nề của Đế quốc Ottoman buộc họ phải ký Hiệp ước London vào ngày 30 tháng 5 năm 1913. Theo hiệp ước này, Đế quốc Ottoman mất phần lớn lãnh thổ ở châu Âu, các vùng đất rộng lớn ở Albania, Macedonia và Thrace bị chia lại giữa các quốc gia trong Liên minh Balkan.

Hậu quả của chiến tranh Balkan lần 1

Cuộc chiến tranh Balkan lần thứ nhất để lại nhiều hậu quả quan trọng, tác động sâu sắc đến tình hình khu vực và là nhân tố gián tiếp dẫn đến Thế chiến thứ nhất.

– Đế quốc Ottoman suy yếu

Đế quốc Ottoman bị mất phần lớn lãnh thổ ở châu Âu, chỉ giữ lại một phần nhỏ quanh Istanbul. Sự mất mát này đã làm suy yếu đáng kể sức mạnh của đế quốc, khiến họ khó có thể kiểm soát các khu vực còn lại và dễ dàng bị các thế lực châu Âu khác can thiệp.

– Phân chia lãnh thổ Balkan

Theo Hiệp ước London năm 1913, các vùng đất như Macedonia, Albania và Thrace được phân chia lại giữa các quốc gia thuộc Liên minh Balkan.

Serbia và Hy Lạp mở rộng đáng kể lãnh thổ, còn Bulgaria giành được phần lớn Thrace. Tuy nhiên, sự phân chia này không hoàn toàn hợp lý gây nên bất mãn đặc biệt từ Bulgaria, dẫn đến xung đột nội bộ trong Liên minh Balkan.

Những người lính Bulgaria với thi thể của thường dân Thổ Nhĩ Kỳ bị giết tại Pháo đài Awaz Baba bên ngoài Adrianople (Edirne), tháng 3 năm 1913

– Xung đột nội bộ và chiến tranh Balkan lần thứ hai

Bất đồng về việc phân chia lãnh thổ sau cuộc chiến đã dẫn đến xung đột giữa các nước trong Liên minh Balkan. Bulgaria, không hài lòng với sự phân chia ở Macedonia, đã mở cuộc tấn công vào Serbia và Hy Lạp dẫn đến chiến tranh Balkan lần thứ hai vào tháng 6 năm 1913.

– Gia tăng căng thẳng tại châu Âu

Các nước lớn ở châu Âu như Áo-Hung, Nga và Đức đều lo ngại trước sự mở rộng của Serbia và sự gia tăng ảnh hưởng của Nga tại Balkan. Áo-Hung đặc biệt lo ngại Serbia trở nên mạnh hơn, thúc đẩy mối thù địch giữa Áo-Hung và Serbia, từ đó làm gia tăng căng thẳng trong khu vực.

– Đẩy nhanh quá trình hình thành liên minh quân sự

Các nước lớn, do lo ngại về lợi ích của mình tại Balkan, đã củng cố thêm các liên minh quân sự nhằm bảo vệ lợi ích riêng. Áo-Hung gia tăng quan hệ với Đức, trong khi Nga tiếp tục ủng hộ Serbia, điều này đã làm sâu sắc thêm sự đối đầu giữa các khối quân sự ở châu Âu, trở thành một trong những nguyên nhân gián tiếp dẫn đến Thế chiến I.

– Sự ra đời của Albania

Albania tuyên bố độc lập vào cuối chiến tranh Balkan lần thứ nhất (1912), nhưng vì vị trí chiến lược quan trọng quốc gia này trở thành nơi các cường quốc can thiệp và tranh giành ảnh hưởng. Dù độc lập, Albania phải đối mặt với sự bất ổn về chính trị và sự chia rẽ nội bộ do ảnh hưởng của các cường quốc như Áo-Hung, Ý và Nga.

– Sự gia tăng chủ nghĩa dân tộc tại Balkan

Chiến thắng của các nước Balkan đã củng cố chủ nghĩa dân tộc trong khu vực, đặc biệt là tại Serbia. Serbia càng quyết tâm theo đuổi mục tiêu mở rộng lãnh thổ và thống nhất các dân tộc Nam Slav. Điều này trực tiếp đe dọa đến sự tồn tại của Đế quốc Áo-Hung và là nhân tố quan trọng thúc đẩy xung đột sau này.

Kết thúc chiến tranh Balkan lần thứ nhất đã mang lại chiến thắng cho liên minh các quốc gia Balkan, giúp họ mở rộng lãnh thổ và giành được nhiều quyền lợi từ đế chế Ottoman. Tuy nhiên, những mâu thuẫn về phân chia lãnh thổ giữa các đồng minh, đặc biệt là giữa Bulgaria và Serbia đã khiến căng thẳng nhanh chóng leo thang. 

Thay vì củng cố tình đoàn kết, các bất đồng này đã trở thành ngòi nổ cho chiến tranh Balkan lần thứ hai. Cuộc chiến tiếp theo này không chỉ thể hiện sự đối đầu giữa các nước Balkan mà còn đánh dấu sự bất ổn ngày càng tăng trong khu vực, tạo tiền đề quan trọng dẫn đến những biến động lớn hơn trên bản đồ chính trị châu Âu.