Cờ Liên Xô: Biểu tượng cách mạng và lý tưởng cộng sản

Trải suốt hơn một thế kỷ biến động, từ những con phố đẫm máu Paris cho đến quảng trường điện Kremlin huy hoàng, lá cờ đỏ đã vượt khỏi ranh giới địa lý và chính trị để trở thành biểu tượng thiêng liêng của khát vọng cách mạng. Mỗi nếp gấp trên sắc vải lá cờ Liên Xô đều ẩn chứa tiếng gọi của đấu tranh, hy sinh và giấc mơ về một thế giới không còn áp bức – nơi công – nông đoàn kết dựng xây tương lai.

Khởi nguồn lá cờ đỏ – tín hiệu của máu và chính nghĩa

Màu đỏ trên lá cờ không chỉ đơn thuần là một sắc tố thị giác – nó mang theo âm vang lịch sử của kháng cự và cách mạng.

Từ buổi đầu thế kỷ XVIII, trong cơn sóng trào biến động tại châu Âu, lá cờ đỏ đã xuất hiện như một tín hiệu cảnh báo trong thời kỳ biến loạn. Cụ thể, vào ngày 21 tháng 10 năm 1789, giữa bối cảnh hậu Cách mạng Pháp, một đạo luật của chính quyền Pháp được ban hành, quy định rằng khi nền trật tự công cộng lâm nguy, chính quyền địa phương phải kéo cờ đỏ để công bố tình trạng khẩn cấp.

Khi cờ này được giương cao trước công đường, nó đồng nghĩa với việc mọi cuộc tụ hội – dù có hay không có vũ khí – đều bị xem là bất hợp pháp và có thể bị trấn áp bằng vũ lực.

Bi kịch nổ ra ngày 17 tháng 7 năm 1791 đã khắc sâu thêm biểu tượng của lá cờ này. Hơn năm vạn người dân Paris tụ họp tại công viên Champ de Mars nhằm kiến nghị truất phế vua Louis XVI. Tuy là một cuộc tụ tập ôn hòa, nhưng trước áp lực chính trị, Quốc hội Lập hiến đã ra lệnh cho Vệ quốc quân giải tán đám đông.

Thợ mỏ Pháp xưa đứng lên, giương cao lá cờ đỏ trong cuộc nổi dậy.

Thị trưởng Paris thời ấy – Jean Sylvain Bailly – nhân danh pháp luật, treo cờ đỏ để phát cảnh báo khẩn cấp. Đám đông khước từ rút lui. Và rồi máu đổ. Vệ quốc quân nổ súng, khiến hơn 50 người thiệt mạng và hàng trăm người bị thương.

Sau vụ thảm sát đó, lá cờ đỏ không còn là dấu hiệu đơn thuần của cảnh báo. Nó trở thành biểu tượng của những người ngã xuống vì lý tưởng, mang sắc máu của những liệt sĩ đấu tranh. Cờ đỏ từ đó bước ra khỏi khuôn khổ luật pháp để trở thành ngọn cờ của chính nghĩa, của tầng lớp lao khổ và những cuộc khởi nghĩa chống bất công xã hội.

Cờ đỏ lan tỏa – biểu tượng của khởi nghĩa và cách mạng

Bước sang thế kỷ XIX, sắc cờ đỏ không còn đơn thuần là dấu hiệu cảnh báo hay tưởng niệm bi thương – nó đã trở thành linh hồn của phong trào đấu tranh cách mạng trên khắp châu Âu. Mỗi khi ngọn cờ ấy được phất cao, làn sóng phản kháng lại bạo quyền cũng theo đó trỗi dậy, như một lời hiệu triệu của tầng lớp bị áp bức vùng lên đòi công bằng.

Trong lòng các đô thị Pháp đầy biến động, màu đỏ kiêu hãnh in bóng trên các con phố khi người cộng hòa tập hợp dưới lá cờ mang dòng chữ quyết tử: “Tự do hay là chết”. Năm 1832 và 1848, những cuộc khởi nghĩa đã vẽ nên bằng máu hình ảnh của một dân tộc không khuất phục trước bạo lực vương quyền. Cờ đỏ – lúc này – không chỉ là vải vóc, mà là khát vọng sống tự do, mưu cầu công lý của hàng triệu trái tim.

Không chỉ dừng ở phương Tây, ngọn cờ cách mạng ấy đã vượt dãy Ural, thổi bùng tinh thần phản kháng tại phương Đông lạnh giá. Tại Nga, năm 1861, trong bối cảnh cải cách nông nô nửa vời, dân chúng vùng Penza lần đầu tiên giương cao cờ đỏ trong các cuộc nổi loạn phản đối giới quý tộc. Lá cờ ấy – tưởng như lặng lẽ – nhưng đã âm ỉ cháy suốt nhiều thập niên, gieo mầm cho phong trào cách mạng rộng lớn.

Đến năm 1905, khi làn sóng phản kháng chế độ chuyên chế lan khắp các thành thị Nga, lá cờ đỏ đã chính thức trở thành biểu tượng của phong trào cách mạng. Dưới bóng cờ ấy, người công nhân, nông dân, trí thức cấp tiến cùng tụ hội, đoàn kết thành lực lượng đấu tranh kiên cường.

Từ một biểu trưng cô đơn trên đường phố Paris, cờ đỏ đã trở thành cờ hiệu của toàn bộ phong trào quốc tế vô sản – gắn liền với tên tuổi của chủ nghĩa xã hội, khát vọng lật đổ phong kiến và giành lại quyền làm người.

Từ biểu tượng nổi dậy đến quốc kỳ – Cờ Liên Xô ra đời

Khi vầng hào quang của Đế quốc Nga vụt tắt giữa cơn địa chấn cách mạng đầu thế kỷ XX, một trật tự mới đã trỗi dậy từ tro tàn đế chế cũ. Trong những ngày đầu đầy bão táp của nước Nga Xô viết, lá cờ đỏ – từng là biểu tượng tranh đấu của vô sản – đã chính thức bước vào vai trò thiêng liêng: đại diện tối cao cho một quốc gia mới mang khát vọng lật đổ chế độ cũ và xây dựng thiên đường xã hội chủ nghĩa.

Ngày 8 tháng 4 năm 1918, giữa không khí sục sôi của cách mạng, tại hội nghị của phái Bolshevik thuộc Ủy ban Chấp hành Trung ương toàn Nga, Chủ tịch Yakov Sverdlov đã đề xuất một ý tưởng vang dội: “Lấy lá cờ chiến đấu của chúng ta làm quốc kỳ nước nhà.” Câu nói ấy không chỉ mang tính biểu tượng mà còn là lời khẳng định lịch sử – rằng chế độ mới ra đời từ máu, từ đấu tranh và từ niềm tin vào lý tưởng cộng sản.

Chỉ vài ngày sau, vào 14/4/1918, sắc lệnh về quốc kỳ của Cộng hòa XHCN Xô viết Liên bang Nga được ký ban hành. Từ nay, sắc đỏ của cờ mang ý nghĩa thiêng liêng: tượng trưng cho sự hy sinh anh dũng của nhân dân Nga dưới ngọn cờ của Đảng Cộng sản – người dẫn dắt đại nghĩa, kiến tạo xã hội mới không còn giai cấp bóc lột.

Cờ đỏ trở thành quốc kỳ Nga Xô viết, biểu tượng của cách mạng và lý tưởng xã hội chủ nghĩa.

Đến năm 1922, khi Liên bang Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết chính thức thành lập, lá cờ đỏ không còn chỉ đại diện cho nước Nga, mà trở thành biểu tượng của cả liên minh các nước Xô viết. Và vào ngày 18 tháng 4 năm 1924, thiết kế quốc kỳ được hoàn thiện với hình búa liềm và ngôi sao vàng năm cánh – những dấu ấn vĩnh hằng cho một đế chế mới vươn tầm ảnh hưởng khắp địa cầu.

Từ một dấu hiệu phản kháng trên đường phố Paris đến hình ảnh rực rỡ tung bay trên điện Kremlin, cờ đỏ Liên Xô là kết tinh của kháng chiến, cách mạng và khát vọng xây dựng một thế giới công bằng, bác ái dưới chân lý của chủ nghĩa Marx-Lenin.

Biểu tượng búa liềm và ý nghĩa công nông đoàn kết

Giữa muôn vàn huy hiệu chính trị của thế kỷ XX, hình tượng búa liềm hiện ra không chỉ như một biểu trưng đồ họa, mà là linh hồn của cả một tư tưởng, một phong trào, một nhà nước. Sự kết hợp giữa chiếc búa của người thợ và liềm của người nông dân đã vượt lên khuôn hình vật chất, trở thành huy chương bất tử của liên minh công – nông, hai tầng lớp cốt lõi làm nên sức mạnh và chính nghĩa của nhà nước Xô viết.

Vào năm 1918, trong bầu không khí hừng hực khí thế kỷ niệm Quốc tế Lao động tại thủ đô Moscow, nghệ sĩ Eugene Kamzolkin lần đầu tiên đề xuất tạo hình búa và liềm vắt chéo – một ý tưởng chắt lọc từ tinh thần đoàn kết, sản sinh từ thực tiễn đấu tranh của nhân dân lao động. Trước đó, biểu tượng “búa và cày” từng được sử dụng, nhưng không đủ tính khái quát và sức lan tỏa. Búa liềm – đơn giản mà sắc sảo – đã lập tức chiếm lĩnh tâm thức đại chúng.

Búa liềm, biểu tượng đoàn kết công – nông, là linh hồn của nhà nước Xô viết.

Búa, đại diện cho giai cấp thợ thuyền – những người làm chủ dây chuyền công nghiệp, nắm giữ bánh xe sản xuất hiện đại. Liềm, biểu trưng cho người nông dân – những chủ thể gieo hạt, cày sâu cuốc bẫm trên đồng ruộng bát ngát của đất mẹ. Khi hai công cụ ấy giao thoa, không đơn thuần là giao điểm của ngành nghề, mà là sự hòa quyện của lý tưởng, của cách mạng, của một nhà nước được dựng lên từ chính đôi tay lao động.

Năm 1924, Hiến pháp Liên bang Xô viết chính thức đưa biểu tượng búa liềm vào quốc huy và quốc kỳ – một quyết định mang tính khắc ấn vào huyết quản của quốc gia. Từ đó, mỗi lần lá cờ tung bay, không chỉ là biểu hiện của lãnh thổ, mà còn là lời tuyên ngôn hùng hồn cho sự gắn kết bất diệt giữa những người cày ruộng và người đứng xưởng – hai trụ cột nâng đỡ tòa nhà XHCN hùng cường.

Ngôi sao 5 cánh – Ánh chói soi đường lý tưởng cộng sản

Trên nền cờ đỏ rực rỡ của Liên Xô, bên cạnh biểu tượng búa liềm mang linh hồn công nông, ngôi sao 5 cánh hiện lên như ánh minh châu của vũ trụ cách mạng – là lời hiệu triệu cho sự chiến thắng cuối cùng của chủ nghĩa cộng sản trên năm châu bốn bể.

Tuy xuất phát từ quân hiệu của Đế quốc Nga, nơi nó từng mang tên “Ngôi sao của thần Chiến tranh Mars”, biểu tượng này đã được tái sinh với nội hàm mới trong tay những nhà kiến thiết Xô viết. Từ năm 1827, sao 5 cánh được đưa lên quân phục của các tướng lĩnh đế chế, tượng trưng cho sự vinh diệu và sức mạnh quân sự. Nhưng đến đầu thế kỷ XX, ngôi sao ấy đã chuyển hóa thành biểu tượng của lý tưởng mới – không còn là huy hiệu của quyền uy phong kiến, mà là dấu hiệu của hy vọng, của đoàn kết và tiến bộ.

Năm 1918, trong lễ duyệt binh mừng ngày Quốc tế Lao động, Hồng quân đã sử dụng hình ảnh ngôi sao đỏ lồng biểu tượng búa cày vàng, đánh dấu sự xuất hiện của một biểu tượng mới – sao đỏ của nhân dân, chứ không phải của triều đình. Qua thập niên 1920, ngôi sao này dần trở thành một thành tố không thể thiếu trong huy hiệu nhà nước và quân phục chính thức.

Ngôi sao 5 cánh trên cờ Liên Xô tượng trưng cho lý tưởng cộng sản toàn cầu.

Sự lựa chọn ngôi sao 5 cánh mang tính biểu tượng cao: nó đại diện cho ngũ châu – Á, Âu, Phi, Mỹ, Úc – nơi mà tư tưởng cách mạng vô sản được kỳ vọng sẽ thâm nhập và lan rộng, từ thành thị đến nông thôn, từ tầng lớp công nhân đến giới trí thức. Mỗi mũi sao là một mũi giáo lý tưởng, hướng về mục tiêu toàn cầu hóa cách mạng vô sản – không biên giới, không giai cấp.

Ngày 18 tháng 4 năm 1924, khi Liên Xô chính thức ban hành thiết kế quốc kỳ mới, việc khắc thêm ngôi sao 5 cánh lên trên búa liềm là lời tuyên cáo dõng dạc: từ nước Nga Xô viết, ánh sáng cộng sản sẽ lan tỏa khắp địa cầu, hướng nhân loại đến một kỷ nguyên vô sản đại đồng.

Kết luận

Từ tín hiệu khẩn cấp nơi pháp trường Paris đến ngọn cờ tung bay trên nóc điện Kremlin, cờ đỏ đã hóa thân từ biểu tượng cảnh báo thành thánh kỳ của một phong trào toàn cầu. Mỗi lần cờ đỏ xuất hiện là mỗi lần lịch sử dội vang hồi chuông về chính nghĩa, công lý và khát vọng đổi thay.

Biểu tượng búa liềm – liền với ngôi sao năm cánh – không chỉ đại diện cho công – nông, mà còn là lời thề son sắt của một nhà nước sinh ra từ lao động và máu. Trong dòng chảy của thời gian, dù chế độ có đổi thay, lý tưởng có mờ phai, thì sắc đỏ ấy vẫn cháy âm ỉ trong lòng lịch sử – như một chứng nhân bất diệt của khát vọng nhân loại muốn bẻ gãy xiềng xích, vươn tới một thế giới bình đẳng và tự do.