Danh sách di tích lịch sử cấp quốc gia đặc biệt
Di tích lịch sử cấp quốc gia đặc biệt không chỉ là những chứng nhân lịch sử sống động mà còn là biểu tượng của nền văn hóa, lịch sử của mỗi dân tộc. Những di tích này được bảo tồn và gìn giữ với mục đích tôn vinh giá trị lịch sử, văn hóa cũng như giáo dục các thế hệ mai sau về những khoảnh khắc quan trọng trong tiến trình phát triển của đất nước.
Hãy cùng tìm hiểu về những di tích này, để cảm nhận được sự linh thiêng và ý nghĩa mà chúng mang lại cho mỗi người dân Việt Nam.
Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật Cố Đô Hoa Lư
Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật Cố đô Hoa Lư, tọa lạc tại xã Trường Yên, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình, là một trong những địa danh lịch sử quan trọng của Việt Nam. Đây từng là kinh đô của nước Đại Cồ Việt hơn 10 thế kỷ trước, nơi đóng đô của ba vương triều Đinh, Tiền Lê và Lý.
Cố đô Hoa Lư vẫn giữ được nhiều di vật, cổ vật có giá trị, trong đó nổi bật là đền thờ Vua Đinh Tiên Hoàng và Vua Lê Đại Hành, được xây dựng với nghệ thuật điêu khắc gỗ và đá độc đáo. Đền Vua Đinh có kiến trúc “nội công ngoại quốc” với sự bố trí đối xứng, tạo nên một không gian uy nghiêm.
Đền Vua Lê với kiến trúc hình chữ “Công” mang đậm dấu ấn của thời kỳ Hậu Lê. Ngoài ra, khu di tích còn có các công trình như chùa Nhất Trụ và đền Phất Kim, phản ánh sự thịnh vượng của nền văn hóa và lịch sử của Cố đô. Với giá trị lịch sử to lớn, Cố đô Hoa Lư đã được xếp hạng là Di tích quốc gia đặc biệt.
Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật Văn Miếu – Quốc Tử Giám
Văn Miếu – Quốc Tử Giám, được xây dựng từ thời Lý (1070), là một di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật nổi bật của Hà Nội. Đây là nơi thờ Khổng Tử và Chu Công, những bậc thầy của Nho giáo, đồng thời cũng là trường đại học đầu tiên của Việt Nam.
Vào năm 1076, Quốc Tử Giám được thành lập gần Văn Miếu để đào tạo các hoàng tử và con cái quan lại. Kiến trúc của quần thể này mang đậm ảnh hưởng của Nho – Phật giáo, với những chi tiết trang trí tinh xảo và các tòa nhà gỗ, ngói mũi hài.
Văn Miếu – Quốc Tử Giám có không gian chia thành nhiều khu vực, nổi bật là Khuê Văn Các, biểu tượng văn hóa Hà Nội và Bia Tiến Sĩ, nơi ghi danh các tiến sĩ qua các triều đại. Công trình không chỉ là một di tích lịch sử mà còn là biểu tượng văn hóa của Việt Nam.
Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật Côn Sơn – Kiếp Bạc
Côn Sơn – Kiếp Bạc, tọa lạc tại thành phố Chí Linh, tỉnh Hải Dương, là di tích quốc gia đặc biệt được công nhận từ năm 2012. Đây là quần thể di tích lịch sử gắn liền với chiến công chống quân Nguyên Mông của nhà Trần và cuộc kháng chiến Lam Sơn chống quân Minh. Nơi đây còn lưu giữ dấu ấn của những danh nhân lịch sử như Trần Hưng Đạo và Nguyễn Trãi.
Chùa Côn Sơn, trung tâm Phật giáo của dòng Trúc Lâm, nổi bật với các tượng Phật lớn. Đền Kiếp Bạc thờ Hưng Đạo Đại Vương, là nơi ghi dấu các chiến thắng quan trọng của quân dân nhà Trần. Ngoài ra, khu vực còn có các di tích nổi tiếng như đền thờ Nguyễn Trãi, Thanh Hư Động và Bàn cờ Tiên. Côn Sơn – Kiếp Bạc là điểm đến lý tưởng cho những ai yêu thích lịch sử, văn hóa, và tâm linh.
Di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật và khảo cổ Thành Nhà Hồ
Thành Nhà Hồ, di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật nổi bật của Việt Nam, được xây dựng vào năm 1397 dưới triều đại Hồ Quý Ly. Đây là một công trình kiến trúc quân sự đặc sắc, kết hợp giữa các yếu tố văn hóa, thiên nhiên và quân sự, nằm tại huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa. Thành có ba khu vực chính: Hoàng thành (nội thành), Hào thành (bao quanh) và La thành (vòng ngoài cùng) với tổng diện tích khoảng 870 ha.
Kiến trúc Thành Nhà Hồ nổi bật với các khối đá lớn, được xếp khít nhau mà không sử dụng chất kết dính, một kỹ thuật xây dựng độc đáo của thời kỳ đó. Thành không chỉ là trung tâm quyền lực mà còn là một pháo đài quân sự, phản ánh sự tiếp nối giữa các triều đại trước đó.
Được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới vào năm 2011, Thành Nhà Hồ không chỉ có giá trị về mặt lịch sử, mà còn là biểu tượng văn hóa, chứng kiến sự thay đổi của đất nước trong bối cảnh xã hội và lịch sử đầy biến động. Đây là một minh chứng sống động cho sự sáng tạo, kiên cường của dân tộc Việt Nam trong việc xây dựng các công trình quân sự kiên cố và độc đáo.
Di tích lịch sử – Địa điểm Khởi nghĩa Yên Thế
Khởi nghĩa Yên Thế, do Hoàng Hoa Thám (Đề Thám) lãnh đạo, là cuộc khởi nghĩa nông dân lớn và dài nhất cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX. Cuộc khởi nghĩa diễn ra tại khu vực Yên Thế, Bắc Giang, với sự tham gia của nhiều tướng lĩnh và các nghĩa quân chống lại thực dân Pháp.
Di tích lịch sử liên quan đến cuộc khởi nghĩa được phân bố rộng khắp, gồm đình, chùa, đền, đồn và nhiều điểm khác. Những di tích tiêu biểu như Đình Dĩnh Thép, Chùa Lèo, Đền Thề, Đồn Hố Chuối và Đồn Phồn Xương, đã phản ánh quá trình chiến đấu kiên cường của nghĩa quân. Các di tích này không chỉ có giá trị lịch sử, mà còn là nơi bảo tồn các hiện vật và di sản văn hóa, góp phần giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ.
Nhà tù Côn Đảo – Di tích lịch sử cấp quốc gia
Nhà tù Côn Đảo, nằm trên đảo Côn Sơn thuộc tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, là một trong những di tích lịch sử nổi bật của Việt Nam. Trong suốt thời kỳ thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, nơi đây là điểm giam giữ, hành hạ các chiến sĩ cách mạng và những người yêu nước. Hệ thống nhà tù ở Côn Đảo bao gồm 127 phòng giam, 42 xà lim và hàng trăm “chuồng cọp” khét tiếng, nơi mà các tù nhân bị tẩy chay và tra tấn dã man.
Sau khi đất nước thống nhất, Nhà tù Côn Đảo đã được xếp hạng là di tích quốc gia và trở thành một điểm tham quan lịch sử. Ngoài các khu trại giam, di tích còn có nghĩa trang Hàng Dương, nơi an nghỉ của hàng vạn chiến sĩ cách mạng đã hy sinh trong các cuộc khổ sai. Nhà tù Côn Đảo không chỉ là một chứng tích về sự tàn bạo của chế độ thực dân, mà còn là biểu tượng của lòng kiên cường và tinh thần bất khuất của các thế hệ yêu nước.
Khu lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Kim Liên
Khu lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An, là nơi lưu giữ những giá trị lịch sử và văn hóa gắn liền với cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nơi đây bao gồm hai cụm di tích chính: tại quê nội – làng Sen, xã Kim Liên và tại quê ngoại – làng Hoàng Trù, xã Kim Liên.
Những di tích nổi bật gồm Nhà cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, Nhà thờ họ Nguyễn Sinh, Giếng Cốc và Đền làng Sen. Ngoài ra, khu di tích còn có mộ bà Hoàng Thị Loan và mộ cụ Hà Thị Hy, hai người bà con gần gũi của Bác. Đây không chỉ là nơi tưởng nhớ công lao của Bác mà còn là điểm đến giáo dục truyền thống yêu nước, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước, đặc biệt vào dịp lễ hội làng Sen.
Khu lưu niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng tại Mỹ Hòa Hưng
Khu lưu niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng tọa lạc tại ấp Mỹ An 2, xã Mỹ Hòa Hưng, thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang, là nơi ghi dấu sự kiện quan trọng trong cuộc đời của vị lãnh tụ cách mạng, người đã cống hiến suốt đời cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc.
Chủ tịch Tôn Đức Thắng là người đầu tiên nhận Huân chương Sao Vàng và Giải thưởng Lê nin vì hòa bình. Khu di tích bao gồm ngôi nhà sàn nơi ông sinh ra và trưởng thành, các công trình tưởng niệm và những hiện vật gắn liền với cuộc đời và sự nghiệp của ông.
Đây là một địa điểm quan trọng cho việc giáo dục truyền thống yêu nước, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ, đồng thời là không gian tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao trong những dịp lễ lớn.
Pác Bó – Di tích lịch sử cấp quốc gia đặc biệt
Di tích lịch sử Pác Bó nằm ở xã Trường Hà, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng, gắn liền với những hoạt động quan trọng của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong giai đoạn 1941-1945 khi Người trở về Tổ quốc lãnh đạo cách mạng. Đây là nơi diễn ra Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 8, nơi thành lập Mặt trận Việt Minh và nơi Bác viết nhiều tài liệu quan trọng.
Các điểm di tích gồm hang Cốc Bó, nhà ông Lý Quốc Súng, lán Khuổi Nặm và suối Lê Nin. Di tích Pác Bó còn lưu giữ các công trình tưởng niệm và các khu di tích khác như mộ Kim Đồng và những địa điểm liên quan đến sự nghiệp cách mạng của người dân Cao Bằng.
Di tích lịch sử Tân Trào – Di tích lịch sử cấp quốc gia
Di tích lịch sử Tân Trào thuộc tỉnh Tuyên Quang là một quần thể di tích quốc gia đặc biệt, bao gồm 138 di tích và cụm di tích nằm rải rác trên 11 xã. Đây là nơi lưu giữ nhiều dấu ấn lịch sử quan trọng trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và giai đoạn tiền khởi nghĩa. Nổi bật trong số đó là Đình Hồng Thái, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh và các cơ quan Trung ương đã làm việc trong thời gian quan trọng trước và trong cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945.
Cụm di tích Nà Nưa, với các lán như lán Nà Nưa, lán Cảnh vệ và lán Điện Đài, là nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ đạo cách mạng, chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa. Đình Tân Trào, nơi tổ chức Quốc dân Đại hội vào tháng 8/1945, là địa điểm quan trọng trong việc quyết định chính sách cách mạng và thành lập Chính phủ lâm thời. Cây đa Tân Trào cũng gắn liền với sự kiện lịch sử, nơi Đại tướng Võ Nguyên Giáp đọc Bản Quân lệnh số 1, phát động cuộc Tổng khởi nghĩa.
Khu di tích Tân Trào không chỉ là nơi ghi dấu những sự kiện lịch sử trọng đại mà còn là điểm đến giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ sau.
Di tích lịch sử An toàn khu (ATK) Định Hóa
Di tích lịch sử An toàn khu (ATK) Định Hóa, tọa lạc tại huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên, bao gồm nhiều di tích quan trọng gắn liền với cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1946-1954). Đây là nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng, Chính phủ Việt Nam đã sinh sống, làm việc và lãnh đạo các chiến dịch quan trọng trong suốt thời kỳ kháng chiến. Di tích có diện tích bảo tồn trên 5.200 km², trải dài qua các xã Phú Đình, Điềm Mặc, Thanh Định và nhiều địa phương khác.
Nổi bật trong khu di tích là các địa điểm như Nhà tù Chợ Chu, nơi giam giữ các chiến sĩ yêu nước và các địa điểm như đồi Khau Tý, đồi Tỉn Keo, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ đạo các chiến dịch quan trọng, cũng như các khu di tích như nơi thành lập Việt Nam Giải phóng quân và Hội Nhà báo Việt Nam. Những địa danh này không chỉ có giá trị lịch sử mà còn mang ý nghĩa sâu sắc trong việc bảo vệ độc lập dân tộc và xây dựng đất nước.
Được công nhận là di tích quốc gia từ năm 1981, ATK Định Hóa là một trong những quần thể di tích kháng chiến nổi bật của dân tộc Việt Nam, ghi dấu ấn quan trọng trong lịch sử đấu tranh giành độc lập và xây dựng nền hòa bình sau chiến tranh.
Di tích lịch sử Căn cứ Trung ương Cục miền Nam
Di tích lịch sử Căn cứ Trung ương Cục miền Nam tọa lạc tại phía Bắc tỉnh Tây Ninh, gần biên giới Việt Nam – Campuchia, cách thị xã Tây Ninh khoảng 60km. Đây là một khu di tích quan trọng, là cơ sở chỉ đạo, lãnh đạo cách mạng miền Nam trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ, góp phần không nhỏ vào chiến thắng cuối cùng của dân tộc.
Khu di tích gồm ba phần chính: Căn cứ Trung ương Cục miền Nam, Căn cứ Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam và Căn cứ Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Các khu vực này gắn liền với những sự kiện lịch sử quan trọng, như Hội nghị thành lập Trung ương Cục và Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam. Các công trình di tích hiện nay đã được bảo tồn, tôn tạo, giúp du khách hiểu rõ hơn về lịch sử và ý nghĩa của khu căn cứ này.
Căn cứ Trung ương Cục miền Nam không chỉ là chứng tích của cuộc kháng chiến, mà còn là biểu tượng của lòng yêu nước, sự hy sinh và quyết tâm chiến đấu giành độc lập, tự do cho dân tộc. Di tích này đã được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt vào năm 2012, là điểm đến hấp dẫn cho những ai muốn tìm hiểu về lịch sử cách mạng Việt Nam.
Danh lam thắng cảnh Tràng An – Tam Cốc – Bích Động
Tràng An, Tam Cốc và Bích Động là ba địa danh nổi tiếng ở tỉnh Ninh Bình, được UNESCO công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới. Tràng An nổi bật với cảnh quan khá đặc sắc, những hang động kỳ vĩ và hệ thống sông nước uốn lượn, tạo nên một không gian huyền bí.
Tam Cốc được mệnh danh là “Hạ Long trên cạn” với ba hang động nổi tiếng và phong cảnh đồng lúa bát ngát, là điểm đến yêu thích của du khách yêu thích thiên nhiên hoang sơ.
Bích Động là ngôi chùa cổ nằm giữa núi non hùng vĩ, với kiến trúc độc đáo và không gian thanh tịnh, thu hút du khách thập phương đến hành hương. Cả ba địa danh này đều mang trong mình vẻ đẹp tự nhiên và lịch sử văn hóa đặc sắc của Ninh Bình.
Di tích lịch sử cấp quốc gia không chỉ là những chứng tích của quá khứ, mà còn là niềm tự hào và trách nhiệm của chúng ta trong việc bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa. Việc gìn giữ các di tích này giúp thế hệ mai sau hiểu rõ hơn về lịch sử, từ đó tiếp nối và trân trọng những giá trị dân tộc.
