Dương Đình Nghệ – Anh hùng đánh đuổi Nam Hán, mở đường độc lập
Dương Đình Nghệ (874-937), tướng tài, chính khách sáng suốt, dẫn 3.000 giả tử khởi nghĩa từ Thanh Hóa tiến ra Đại La, đánh tan quân Nam Hán, tự xưng Tiết độ sứ. Ông mở đường cho thời kỳ độc lập của Đại Việt, dù bị phản bội bởi thuộc tướng, tấm gương của ông vẫn là niềm cảm hứng cho các bậc lãnh đạo kế tiếp như Ngô Quyền, Đinh Bộ Lĩnh, Lê Hoàn.
Dương Đình Nghệ – Vị Tiết độ sứ lấy nghĩa làm đầu
Giữa thời loạn Ngũ Đại Thập Quốc nơi phương Bắc, khi quyền uy nhà Đường đã tàn, đất Giao Châu cũng chìm trong sương mù cục bộ. Trong khung cảnh ấy, Dương Đình Nghệ – một võ tướng người Ái Châu – nổi lên như vì sao Bắc Đẩu soi sáng lòng trung nghĩa. Từ thuở còn là thuộc tướng dưới trướng Khúc Hạo, ông đã sớm thể hiện tài thao lược và sự trung thành son sắt với chính khí người Việt.
Sau khi Khúc Thừa Mỹ bị quân Nam Hán bắt giữ, đất Giao Châu rơi vào tay giặc ngoại bang. Không khuất phục trước thế lực hùng cường, Dương Đình Nghệ lui về Ái Châu, âm thầm tích tụ binh lương, chiêu mộ anh hùng hào kiệt, đặc biệt là nuôi dưỡng 3.000 nghĩa tử – những đứa con tinh thần do chính ông đào luyện bằng võ nghệ và lý tưởng báo quốc an dân.
Dương Đình Nghệ cùng ba nghìn nghĩa tử rèn võ nơi châu Ái, hun đúc chí lớn khôi phục Giao Châu.
Không chỉ là một tướng lĩnh cương cường, Dương Đình Nghệ còn là người có tầm nhìn đại cuộc. Ông hiểu rõ: chỉ có người bản địa đứng lên gánh vác sơn hà thì mới mong giữ vững bờ cõi. Cái chí lớn ấy chẳng khác nào hùng tâm của những bậc kiệt hiệt trong sử cũ, quyết lấy nghĩa lớn mà rửa nhục cho đất nước. Và rồi, khi thời cơ chín muồi, vị Tiết độ sứ ấy đã khởi binh, đem theo nghĩa tử, tiến ra Bắc, dấy nên một trang sử mới cho dân tộc Đại Việt.
Bình Bắc phạt Hán: Trận tiến quân oanh liệt
Khi lòng dân Giao Châu chưa nguôi mối hận mất nước, Dương Đình Nghệ đã âm thầm vận binh, luyện nghĩa tử, chờ ngày khởi nghĩa. Năm 931, nhận thấy cơ đồ nước nhà không thể để rơi mãi vào tay ngoại tộc, ông dẫn đầu ba ngàn nghĩa tử, khởi đại binh từ Ái Châu, thân chinh tiến ra Giao Châu với đại nghĩa phục quốc.
Lúc bấy giờ, quân Nam Hán đặt Lý Tiến làm Thứ sử, cùng tướng Lý Khắc Chính trấn thủ Đại La. Dương Đình Nghệ kéo quân vây thành, dùng thế trận vững chắc, đánh thẳng vào lòng địch. Lý Tiến kinh hãi, lập tức sai sứ cấp báo về Quảng Châu, cầu viện triều đình Nam Hán.
Dương Đình Nghệ khởi binh từ Ái Châu, đánh chiếm Đại La, giành lại Giao Châu khỏi tay Nam Hán.
Nam Hán tức tốc sai Trần Bảo đem quân tiếp ứng, nhưng chưa kịp hợp binh, thì thành Đại La đã thất thủ. Lý Tiến thua trận, phải bỏ chạy về phương Bắc. Trần Bảo đến nơi, thấy thành đã mất, liền tổ chức phản công. Song trước thế quân khí mạnh mẽ của Dương Đình Nghệ, quân Nam Hán lại đại bại, Trần Bảo bị chém tại trận, khí thế quân xâm lược tan rã như bèo dạt giữa dòng.
Dương Đình Nghệ giành lại được Đại La, nắm quyền thống lĩnh, tự xưng là Tĩnh Hải quân Tiết độ sứ, thay mặt dân Việt giữ lấy cõi trời Nam. Trận đánh ấy không chỉ quét sạch bóng quân phương Bắc ra khỏi kinh thành xưa, mà còn thắp sáng kỳ vọng độc lập, để người Việt lần nữa tự làm chủ vận mệnh mình.
Cái chết của người khai sáng thời đại
Thời cuộc chưa kịp an định, giang sơn còn phôi thai trong buổi đầu độc lập thì tai họa đã ập tới từ chính nội bộ. Mùa xuân năm Đinh Dậu (937), trong lúc đang trông coi binh quyền nơi Tĩnh Hải, Dương Đình Nghệ bất ngờ bị chính thuộc tướng thân cận – Kiều Công Tiễn, một người châu Phong – ra tay sát hại.
Vụ ám sát chẳng khác nào một nhát dao đâm vào lưng dòng chảy lịch sử đang mở ra hy vọng. Kiều Công Tiễn vốn là kẻ cơ hội, lòng ôm dã tâm, đã bội phản chủ nhân, đoạt quyền tiếm vị. Hành động ấy không chỉ là tội nghịch với Dương Đình Nghệ, mà còn là phản trắc với dân tộc, đạp đổ công lao dựng nền tự chủ của bậc tiền phong.
Song trời đất có mắt, nghĩa khí không mất theo người. Nghe tin cha vợ bị sát hại, Ngô Quyền – danh tướng xứ Ái – liền nổi binh phạt nghịch, quyết rửa mối thâm thù cho Dương Đình Nghệ, cũng là cứu vãn chính đạo Đại Việt. Cái chết của ông, tuy để lại tiếc thương muôn phần, nhưng cũng mở đường cho trận quyết chiến Bạch Đằng – thiên cổ hùng văn đánh tan quân Nam Hán lần nữa, khắc dấu mốc chói lọi cho nền độc lập muôn đời về sau.
Cái chết của Dương Đình Nghệ dưới tay Kiều Công Tiễn mở đường cho khởi nghĩa Ngô Quyền.
Dương Đình Nghệ khuất, song chí lớn của ông sống mãi trong tâm thức người Việt – như cội rễ cho cây đại thụ mang tên Đại Việt cường thịnh về sau.
Di sản và ảnh hưởng lâu dài
Dẫu chỉ hiện diện ngắn ngủi trên vũ đài lịch sử, song Dương Đình Nghệ đã kịp để lại dấu ấn lớn lao trên tiến trình khẳng định chủ quyền của dân tộc Việt. Ông là một trong những vị thủ lĩnh bản địa đầu tiên dám khởi binh đánh đuổi quân phương Bắc, tự lập làm Tiết độ sứ, xác lập thực quyền cai trị mà không chịu lệ thuộc vào triều đình Trung Nguyên.
Chính cuộc kháng chiến thành công của ông đã tạo tiền đề vững chắc cho sự nghiệp dẹp loạn và xưng vương của Ngô Quyền sau này. Nếu không có chiến thắng Đại La năm 931 thì hẳn sẽ không có chiến thắng Bạch Đằng năm 938 – một mốc son chói lọi đưa nước Việt thoát khỏi vòng Bắc thuộc ngàn năm.
Không dừng ở đó, ảnh hưởng của Dương Đình Nghệ còn lan sâu vào dòng chảy quyền lực hậu thế. Dòng họ Dương – mà ông là vị khai tộc hiển hách – đã tiếp tục gắn bó mật thiết với các triều đại kế tiếp. Cả Ngô Quyền, Đinh Bộ Lĩnh lẫn Lê Hoàn đều lấy con gái họ Dương làm chính thất, minh chứng cho vai trò hậu thuẫn trọng yếu của họ Dương trong việc hình thành nhà nước độc lập sơ khai.
Nhiều sử gia đã ví ông như chiếc cầu nối giữa họ Khúc và họ Ngô – giữa tâm thế nổi dậy và ý chí xưng vương – khẳng định vị thế không thể thay thế trong công cuộc dựng nền tự chủ.
Dương Đình Nghệ – người từ châu Ái bước ra chính trường, lấy chí lớn nuôi chí dân, lấy nghĩa khí quét sạch giặc Hán – xứng đáng được xem là một trong những bậc khai quốc công thần đầu tiên trong lịch sử Việt Nam trung đại.
