Hiệp ước Munich 1938: Kế hoạch chia cắt Tiệp Khắc
Hiệp ước Munich, hay Hiệp ước München được ký kết vào năm 1938, là một trong những sự kiện quốc tế nổi bật trước Thế Chiến II, với nội dung và hệ quả sâu sắc đến tình hình chính trị châu Âu. Thỏa thuận này được ký giữa Đức, Anh, Pháp và Ý, cho phép Đức chiếm đóng vùng Sudetenland của Tiệp Khắc nhằm giữ gìn hòa bình tại châu Âu.
Tuy nhiên, thay vì ngăn chặn chiến tranh, Hiệp ước München lại dẫn đến việc Đức Quốc xã mở rộng quyền lực và củng cố tham vọng chinh phục của mình. Việc tìm hiểu về Hiệp ước Munich giúp hiểu rõ hơn về nguyên nhân sâu xa của cuộc xung đột toàn cầu, sự yếu kém trong chính sách nhượng bộ, và bài học lịch sử quý giá cho thời đại hôm nay.
Bối cảnh lịch sử của hiệp ước Munich
Tiệp Khắc, một quốc gia đa dân tộc được thành lập sau Thế chiến I, nhanh chóng trở thành một trong những quốc gia dân chủ và thịnh vượng nhất Trung Âu. Tuy nhiên, sự đa dạng dân tộc cũng là nguyên nhân gây ra những bất ổn sâu sắc bên trong đất nước.
Với số lượng lớn người Hungary, Ruthenian và đặc biệt là người Đức ở Sudeten, Tiệp Khắc luôn đối mặt với những yêu cầu về quyền tự trị ngày càng tăng từ các dân tộc thiểu số. Dù được hưởng nhiều quyền lợi như quyền bầu cử và quyền duy trì văn hóa riêng, người Đức Sudeten vẫn cảm thấy bất mãn với thái độ của chính phủ trung ương, đặc biệt là người Séc.
Từ trái sang: Neville Chamberlain, Édouard Daladier, Adolf Hitler, Benito Mussolini và Galeazzo Ciano chụp ảnh trước khi ký Hiệp định Munich (1938)
Sự xuất hiện của Hitler và Đảng Quốc xã đã thay đổi hoàn toàn tình hình. Với sự hậu thuẫn của Đức, Đảng người Đức Sudeten (SDP) dưới sự lãnh đạo của Konrad Henlein ngày càng trở nên lớn mạnh và đặt ra những yêu cầu không thể chấp nhận được. Theo chỉ thị của Hitler, mục tiêu thực sự của SDP không chỉ là đòi quyền tự trị cho người Đức Sudeten mà còn là tạo ra những xung đột nội bộ tại Tiệp Khắc, tạo cớ cho Đức can thiệp quân sự.
Các nhà lãnh đạo Anh và Pháp thời đó, đặc biệt là Thủ tướng Anh Neville Chamberlain, đã mắc sai lầm khi tin rằng Hitler chỉ đơn thuần muốn bảo vệ quyền lợi của người Đức thiểu số. Họ đã không nhận ra âm mưu thực sự của Đức và đã cố gắng hòa giải các bên, dẫn đến việc ký kết Hiệp định Munich, một thỏa thuận nhượng bộ lớn cho Hitler và đẩy Tiệp Khắc vào vực thẳm.
Nội dung chính tại hội nghị Munich 1938
Hội nghị Munich năm 1938 chủ yếu xoay quanh vấn đề phân chia lãnh thổ của Tiệp Khắc, đặc biệt là vùng Sudetenland – nơi có nhiều người Đức sinh sống. Các cường quốc tham gia gồm Đức, Ý, Anh và Pháp, trong khi Tiệp Khắc và Liên Xô không được mời.
| Nội dung chính của hội nghị | |
| Đức được quyền sáp nhập Sudetenland | Hội nghị chấp thuận yêu sách của Đức về việc sáp nhập vùng Sudetenland của Tiệp Khắc mà không có sự phản đối từ Anh và Pháp, nhằm tránh xung đột trực tiếp. |
| Ngăn chặn xung đột | Mục tiêu chính của các nước tham gia (nhất là Anh và Pháp) là ngăn chặn một cuộc chiến tranh toàn diện bằng cách nhượng bộ Đức, hy vọng giữ gìn hòa bình ở châu Âu. |
| Cam kết không xâm lược lẫn nhau | Đức cam kết không mở rộng lãnh thổ hay xâm lược thêm các nước châu Âu khác, nhưng cam kết này sau đó đã không được tuân thủ. |
| Chính sách nhượng bộ | Hội nghị Munich trở thành biểu tượng cho chính sách nhượng bộ, khi các nước chấp nhận yêu sách của Hitler mà không có biện pháp phản kháng thực sự, điều này đã tạo điều kiện cho Đức Quốc Xã mở rộng ảnh hưởng. |
Hội nghị Munich đã không thể ngăn chặn Thế chiến II mà ngược lại còn khuyến khích Đức tiếp tục bành trướng, dẫn đến cuộc xâm lược Ba Lan năm 1939 và sự bùng nổ của Thế chiến II.
Liên Xô xâm lược Ba Lan: Bước đi chiến lược trong thế chiến 2
Hậu quả hiệp ước München để lại
Hiệp ước Munich trao cho Hitler những gì ông ta đòi hỏi ở Godesberg và thậm chí còn hơn thế nữa. Cuối cùng, vào ngày 20 tháng 11 năm 1938, Tiệp Khắc phải nhường cho Đức gần 30.000 km² lãnh thổ gồm cả hệ thống phòng tuyến vững chắc nhất châu Âu lúc bấy giờ – chỉ kém phòng tuyến Maginot của Pháp.
Không chỉ mất đi lãnh thổ, Tiệp Khắc còn bị tàn phá về kinh tế. Hơn 80% than non, hóa chất và xi măng của nước này rơi vào tay Đức, cùng với đó là 70% than đá, sắt, thép và điện năng. Một quốc gia công nghiệp phồn thịnh bỗng chốc trở nên kiệt quệ.
Adolf Hitler trong chuyến thăm Lâu đài Prague sau khi thành lập chế độ bảo hộ của Đức, ngày 15 tháng 3 năm 1939
Liệu Anh và Pháp có thể tránh được cuộc chiến nếu không nhượng bộ Hitler? Câu trả lời, theo những tướng lĩnh Đức tham gia Chiến tranh Thế giới thứ Hai là không. Họ cho rằng Đức sẽ tấn công Tiệp Khắc vào ngày 1/10/1938 và sẽ nhanh chóng thất bại do thiếu khả năng đối phó với hệ thống phòng thủ vững chắc của Tiệp Khắc.
Tuy nhiên, Chamberlain và Daladier lại tin rằng việc nhượng bộ sẽ giúp châu Âu tránh được một cuộc chiến tranh tàn khốc. Họ cho rằng không quân Đức sẽ san bằng London và Paris nếu chiến tranh xảy ra.
Tòa án Nuremberg, nơi các tội phạm chiến tranh Đức bị xét xử sau chiến tranh, đã cung cấp nhiều bằng chứng cho thấy quan điểm của các tướng lĩnh Đức là chính xác. Thống chế Keitel, Tham mưu trưởng Bộ Tổng Tham mưu Quân lực Đức thừa nhận rằng Đức không có đủ khả năng để đánh bại Tiệp Khắc.
Hiệp ước Munich là một sai lầm nghiêm trọng. Nó không chỉ đẩy Tiệp Khắc vào thảm họa mà còn làm suy yếu vị thế của Pháp ở châu Âu và khiến Liên Xô mất lòng tin vào phương Tây. Quan trọng hơn, nó đã kéo dài thời gian cho Đức Quốc xã chuẩn bị cho một cuộc chiến tranh lớn hơn, cuối cùng dẫn đến Chiến tranh Thế giới thứ Hai.
Kết lại, Hiệp ước Munich là một minh chứng điển hình cho sự thất bại của chính sách nhượng bộ khi đối mặt với tham vọng bành trướng. Những hậu quả của hiệp ước không chỉ đẩy châu Âu vào cuộc chiến tranh tàn khốc mà còn để lại bài học sâu sắc về tầm quan trọng của sự kiên quyết và hợp tác quốc tế trong việc ngăn chặn những mối đe dọa chung. Nhìn lại sự kiện này, chúng ta hiểu rằng hòa bình chỉ có thể bền vững khi được xây dựng trên sự công bằng và bảo vệ lợi ích chính đáng của tất cả các quốc gia.
