Hoàng Hoa Thám – Người thủ lĩnh tối cao của khởi nghĩa Yên Thế
Hoàng Hoa Thám hay cụ Đề Thám là ai? Những câu hỏi này gợi nhớ đến một trong những vị anh hùng kiệt xuất của lịch sử Việt Nam – lãnh tụ của cuộc khởi nghĩa Yên Thế, hay còn gọi là khởi nghĩa Hoàng Hoa Thám. Sinh ra tại Hưng Yên, ông đã lãnh đạo phong trào nông dân chống Pháp suốt nhiều thập kỷ, để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc.
Hoàng Hoa Thám là ai?
Hoàng Hoa Thám tên thật là Trương Văn Nghĩa, sinh năm 1858 tại làng Dị Chế – xã Dị Chế – huyện Tiên Lữ – tỉnh Hưng Yên. Ông là người đứng đầu cuộc khởi nghĩa Yên Thế, một phong trào nông dân kiên cường chống lại thực dân Pháp, được ghi nhận là cuộc khởi nghĩa kéo dài nhất trong lịch sử Việt Nam thời bấy giờ.
Hình ảnh người lãnh đạo Hoàng Hoa Thám, còn được gọi là “Hùm Thiêng Yên Thế“, luôn sống mãi trong ký ức hào hùng của cuộc đấu tranh.
Chân dung Hoàng Hoa Thám
Khởi nghĩa Yên Thế của Hoàng Hoa Thám
Khi quân Pháp chiếm Bắc Ninh vào tháng 3 năm 1884, Hoàng Hoa Thám gia nhập lực lượng nghĩa binh của Đề Nắm (Lương Văn Nắm). Đến tháng 4 năm 1892, sau khi Đề Nắm bị sát hại, Hoàng Hoa Thám trở thành thủ lĩnh tối cao của phong trào Yên Thế.
Trong 10 năm từ 1884 đến 1894, nghĩa quân Yên Thế đã gây cho quân Pháp nhiều thiệt hại nghiêm trọng, nổi bật là các trận đánh ở Thung Lũng, Hố Chuối (năm 1890) và Đồng Hom (năm 1892).
Vào ngày 29/1/1909, Thống sứ Bắc Kỳ huy động 15.000 quân chính quy và khố xanh cùng 400 lính dõng, dưới sự chỉ huy của đại tá Ba Tay và Lê Hoan, mở cuộc tấn công lớn vào căn cứ Yên Thế. Dù nghĩa quân đã kiên cường chống trả nhưng lực lượng hai bên không cân sức khiến họ chịu tổn thất nặng nề.
Cụ Hoàng Hoa Thám (từ trái qua, hàng thứ 2, người đứng thứ 4) cùng các tướng lĩnh và nghĩa quân.
Đến ngày 10/2/1913, Hoàng Hoa Thám bị sát hại, đánh dấu sự kết thúc của cuộc khởi nghĩa Yên Thế. Dù thất bại, cuộc khởi nghĩa đã để lại một dấu ấn lịch sử hào hùng về tinh thần chống ngoại xâm của dân tộc. Những kinh nghiệm chiến đấu, đặc biệt là về chiến tranh du kích và tổ chức căn cứ làng xã, đã trở thành di sản quý giá trong lịch sử quân sự Việt Nam.
Tại quê hương Đề Thám, năm 2004, nhà tưởng niệm ông đã được xây dựng tại xã Dị Chế – huyện Tiên Lữ – Hưng Yên. Công trình này nằm ngay cạnh tỉnh lộ 200, trở thành nơi tưởng nhớ và giữ gìn di sản của người anh hùng.
Dòng họ Hoàng Hoa Thám ở đây mang họ Đoàn và Trương để tránh sự truy sát của thực dân Pháp, nhưng truyền thống yêu nước của gia đình, đặc biệt qua tấm gương Hoàng Hoa Thám, vẫn luôn được con cháu gìn giữ và phát huy qua nhiều thế hệ.
Cuộc đời và sự nghiệp của Hoàng Hoa Thám, vị lãnh tụ khởi nghĩa Yên Thế, đã trở thành biểu tượng của lòng yêu nước và tinh thần kiên cường. Những di sản ông để lại không chỉ nằm ở chiến công mà còn ở ý chí, tinh thần bất khuất chống ngoại xâm, truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ sau này.
