Kievan Rus là gì? Tìm hiểu về quốc gia cổ đại Đông Âu

Kievan Rus – một trong những nhà nước sơ khai của Đông Âu, được xem là khởi nguồn cho sự phát triển của các quốc gia Nga, Ukraine, và Belarus ngày nay. Hãy cùng khám phá lịch sử hình thành, sự phát triển và vai trò quan trọng của Kievan Rus trong dòng chảy lịch sử khu vực và thế giới.

Kievan Rus là gì?

Kievan Rus là một quốc gia hùng mạnh tồn tại ở Đông và Bắc Âu từ cuối thế kỷ 9 đến giữa thế kỷ 13. Đây là một liên minh các công quốc, bao gồm nhiều dân tộc như người Slav Đông, Viking (Norse) và người Phần Lan, dưới sự cai trị của vương triều Rurik. Nhà nước này được thành lập bởi vị vua Viking là Rurik và nhanh chóng mở rộng lãnh thổ, thống nhất các bộ lạc Slav Đông.

Kievan Rus là liên minh các công quốc Đông Slav, tồn tại từ thế kỷ 9 đến 13, khởi nguồn nước Nga hiện đại.

Trong thời kỳ cực thịnh vào giữa thế kỷ 11, Kievan Rus trải dài từ biển Trắng ở phía Bắc đến biển Đen ở phía Nam, và từ đầu nguồn sông Vistula ở phía Tây đến bán đảo Taman ở phía Đông. Đây là một đế chế rộng lớn, có ảnh hưởng sâu sắc đến sự hình thành và phát triển của các quốc gia hiện đại như Belarus, Nga và Ukraina. Cả ba nước này đều tự hào coi Kievan Rus là cội nguồn văn hóa của mình, và tên gọi của Belarus và Nga cũng có nguồn gốc từ đây.

Nguồn gốc của công quốc Rus Kiev

Vùng đất tương lai của công quốc Rus Kiev, từ lâu đã là nơi sinh sống của các bộ tộc Đông Slav và Phần Lan. Các bộ tộc này sống hòa bình bên nhau, chủ yếu làm nông và thờ phụng thần linh tự nhiên. Tuy nhiên, do thiếu một nhà lãnh đạo thống nhất, họ thường xuyên xảy ra xung đột nội bộ và phải chịu sự áp bức của các bộ tộc mạnh hơn như người Khazar.

Vào thế kỷ 9, người Viking từ Bắc Âu, còn gọi là người Varangia, đã đến và định cư tại vùng này. Ban đầu, người Slav đã đánh đuổi họ nhưng sau đó lại mời họ trở lại để cai quản. Rurik, một thủ lĩnh Varangia, đã trở thành người cai trị đầu tiên của vùng đất này và đặt nền móng cho vương triều Rurikid, một trong những vương triều hùng mạnh nhất trong lịch sử Nga.

Người Bắc Âu đã đóng góp gì vào sự hình thành nhà nước Kievan Rus?

Người Bắc Âu, đặc biệt là người Viking, đã đóng vai trò quan trọng trong quá trình hình thành nhà nước Kievan Rus. Họ đến vùng đất của người Slav, thành lập các công quốc và nhanh chóng hòa nhập vào xã hội địa phương.

Vào cuối thế kỷ 9, thủ lĩnh Viking Oleg đã thống nhất các bộ lạc Slav và thành lập công quốc Kiev, đặt nền tảng cho một đế chế rộng lớn sau này. Kiev trở thành trung tâm thương mại sầm uất, thu hút nhiều thương nhân và nhà thám hiểm đến từ khắp châu Âu.

Với vị trí địa lý thuận lợi và tài nguyên phong phú, Kievan Rus nhanh chóng phát triển mạnh mẽ. Các hoàng tử Rus đã nhiều lần tiến hành các cuộc chiến tranh và thương mại với Đế chế Byzantine, mở rộng ảnh hưởng của mình ra khắp châu Âu.

Giai đoạn hoàng kim của nhà nước Rus Kiev

Giai đoạn hoàng kim của nhà nước Rus Kiev kéo dài từ cuối thế kỷ 10 đến đầu thế kỷ 12, được đánh dấu bởi sự thịnh vượng về kinh tế, chính trị, văn hóa và sự mở rộng lãnh thổ. Đây là thời kỳ nhà nước Rus Kiev đạt đến đỉnh cao trong lịch sử của mình dưới sự lãnh đạo của các đại công tước xuất sắc.

Thành tựu chính trị

• Sự thống nhất lãnh thổ: Nhà nước Rus Kiev được củng cố dưới thời trị vì của Vladimir Đại đế (980–1015), người thống nhất các vùng lãnh thổ rộng lớn và thiết lập quyền kiểm soát mạnh mẽ.
• Quan hệ ngoại giao: Giai đoạn này chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của các mối quan hệ ngoại giao với Byzantine, Scandinavia và các quốc gia láng giềng. Các cuộc hôn nhân chính trị cũng được tận dụng để củng cố vị thế của Rus Kiev trên trường quốc tế.
• Hệ thống luật pháp: Sự ra đời của “Rus’ka Pravda” (Luật pháp của Rus Kiev) dưới thời Yaroslav Thông thái (1019–1054) đã tạo nền tảng pháp lý vững chắc, đóng vai trò là bộ luật đầu tiên của nhà nước này.

Phát triển kinh tế

• Thương mại quốc tế: Rus Kiev nằm trên tuyến đường thương mại quan trọng nối liền Scandinavia và Byzantine qua sông Dnieper. Điều này mang lại sự giàu có từ việc giao thương hàng hóa như lông thú, mật ong, sáp ong, và các sản phẩm nông nghiệp.
• Nông nghiệp phát triển: Với các vùng đất màu mỡ, Rus Kiev đã phát triển nền nông nghiệp bền vững, đảm bảo nguồn lương thực ổn định.

Giai đoạn hoàng kim của nhà nước Rus Kiev là thời kỳ phát triển mạnh mẽ về văn hóa, kinh tế và quân sự.

Văn hóa và tôn giáo

• Sự du nhập Kitô giáo: Vladimir Đại đế chính thức cải đạo sang Kitô giáo vào năm 988, đồng thời đưa Kitô giáo Đông phương trở thành quốc giáo. Điều này không chỉ củng cố tinh thần đoàn kết trong dân chúng mà còn giúp Rus Kiev tiếp nhận văn hóa và nghệ thuật từ Byzantine.
• Kiến trúc và nghệ thuật: Giai đoạn này chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của kiến trúc, với các công trình nổi bật như Nhà thờ Thánh Sophia ở Kiev. Nghệ thuật tôn giáo, bao gồm tranh khảm và thánh ca, cũng đạt đến đỉnh cao.

Suy giảm cuối giai đoạn hoàng kim

Mặc dù đạt được nhiều thành tựu, nhà nước Rus Kiev bắt đầu suy yếu từ cuối thế kỷ 11 do:

• Xung đột nội bộ: Các tranh chấp quyền lực giữa các công tước trong gia đình Rurikid dẫn đến sự phân hóa lãnh thổ.
• Sự tấn công từ bên ngoài: Các cuộc xâm lược của người Cuman và sự cạnh tranh từ các thế lực láng giềng đã làm suy giảm quyền lực của Rus Kiev.

Sự sụp đổ của nhà nước Kievan Rus

Nhà nước Kievan Rus, một trong những quốc gia lớn mạnh và có ảnh hưởng ở Đông Âu trong thế kỷ 9-13, đã trải qua sự sụp đổ đầy kịch tính do nhiều yếu tố nội tại và ngoại lai.

Từ một trung tâm chính trị, văn hóa, và tôn giáo, Kievan Rus dần rơi vào tình trạng suy yếu và tan rã, mở đường cho sự hình thành các quốc gia kế cận như Nga, Belarus, và Ukraine.

Nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ của Kievan Rus:

Chính trị phân tán và tranh chấp nội bộ:

• Nhà nước Kievan Rus được tổ chức dựa trên mô hình liên minh các công quốc, với Kiev là trung tâm. Tuy nhiên, các công quốc địa phương thường xuyên tranh giành quyền lực và độc lập, làm suy yếu quyền lực trung ương.
• Quy tắc kế vị bất ổn, nơi các hoàng tử tranh đoạt ngai vàng Kiev, khiến quốc gia luôn trong tình trạng bất ổn chính trị.

Suy yếu kinh tế:

• Hệ thống thương mại của Kievan Rus phụ thuộc nhiều vào tuyến đường sông kết nối Biển Baltic và Biển Đen. Khi các tuyến thương mại này bị gián đoạn bởi các cuộc xâm lược hoặc thay đổi chính trị ở khu vực lân cận, kinh tế của Kievan Rus bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
• Sự suy giảm thương mại dẫn đến nguồn thu thuế thấp, làm giảm khả năng duy trì quân đội và củng cố nhà nước.

Cuộc tấn công của quân đội Mông Cổ vào Kievan Rus là nguyên nhân chính đánh dấu sự sụp đổ của quốc gia này

Áp lực từ bên ngoài:

• Xâm lược của người Mông Cổ: Cuộc tấn công của Đế chế Mông Cổ vào năm 1237-1240 là đòn chí mạng đối với Kievan Rus. Kiev bị tàn phá nặng nề vào năm 1240, đánh dấu sự sụp đổ hoàn toàn của thành phố trung tâm.
• Các cuộc tấn công của các bộ lạc du mục như Pechenegs và Cumans trước đó đã làm kiệt quệ tài nguyên và quân lực của Kievan Rus.

Tôn giáo và sự chia rẽ văn hóa:

Dù Chính thống giáo Đông phương đóng vai trò quan trọng trong việc đoàn kết Kievan Rus, nhưng sự khác biệt văn hóa giữa các công quốc phía Bắc và phía Nam dần trở nên sâu sắc. Điều này cản trở nỗ lực hợp nhất quốc gia.

Kievan Rus, với vai trò là một trong những nhà nước sơ khai quan trọng của Đông Âu, không chỉ đặt nền móng cho sự hình thành các quốc gia Nga, Ukraine và Belarus mà còn để lại di sản sâu sắc về văn hóa, chính trị và tôn giáo. 

Sự phát triển rực rỡ của Kievan Rus, dù chịu nhiều biến động lịch sử, vẫn là minh chứng rõ nét cho sức mạnh và sự sáng tạo của người Slav. Nhìn lại hành trình lịch sử của Kievan Rus không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quá khứ, mà còn nhận diện những giá trị bền vững vẫn còn ảnh hưởng đến hiện tại và tương lai.