Kỷ Phấn Trắng – Thời kỳ cuối cùng của loài khủng long

Tác giả: Tran Jenny - Cập nhật: 04/10/2024

Kỷ Phấn Trắng là kỷ nguyên cuối cùng của loài khủng long, đánh dấu sự phát triển mạnh mẽ và đa dạng của các loài sinh vật trước khi sự kiện tuyệt chủng lớn nhất lịch sử diễn ra. Đây cũng là thời kỳ xảy ra nhiều biến đổi địa chất quan trọng với sự ra đời của các loài thực vật, động vật mới. Cùng khám phá những thay đổi lớn trong hệ sinh thái và tìm hiểu về sự kết thúc đột ngột của khủng long qua bài viết này.

Mục Lục

Kỷ Phấn Trắng là gì?

Kỷ Phấn Trắng là thời kỳ cuối cùng trong Đại Trung Sinh (Mesozoic Era), kéo dài từ khoảng 145 triệu năm trước đến 66 triệu năm trước. Đây là thời kỳ mà khủng long đạt đến đỉnh cao của sự phát triển nhưng cũng là lúc chúng phải đối mặt với sự tuyệt chủng hàng loạt.

Những thay đổi trong khí hậu, môi trường sống và sự kiện va chạm tiểu hành tinh đã dẫn đến sự kết thúc đột ngột của loài khủng long, mở ra một kỷ nguyên mới cho các loài sinh vật khác.

Thời gian và đặc điểm chung của thời kỳ Kỷ Phấn Trắng

Kỷ Phấn Trắng kéo dài khoảng 79 triệu năm, được chia thành hai giai đoạn chính: Kỷ Phấn Trắng sớm và Kỷ Phấn Trắng muộn.

Khí hậu ấm áp và mực nước biển cao đã tạo ra nhiều biển nội địa, bao phủ các phần lớn của lục địa, cung cấp môi trường sống phong phú cho các loài khủng long và động vật khác.

Quá trình dịch chuyển lục địa tiếp tục trong suốt thời kỳ này khi siêu lục địa Pangaea tách ra thành Laurasia và Gondwana, dần dần hình thành các lục địa mà chúng ta biết ngày nay. Những thay đổi địa chất này đã ảnh hưởng lớn đến sự phân bố của động thực vật trong Kỷ Phấn Trắng.

Sự phát triển và thống trị của khủng long Kỷ Phấn Trắng

Khủng long ăn cỏ

Trong Kỷ Phấn Trắng, khủng long ăn cỏ (Herbivorous dinosaurs) tiếp tục phát triển mạnh mẽ, với những loài có kích thước khổng lồ và nhiều đặc điểm độc đáo. Các loài này thống trị hệ sinh thái trên cạn, tìm thấy nguồn thức ăn phong phú từ thảm thực vật mới phát triển mạnh mẽ trong thời kỳ này.

Triceratops: Loài khủng long ba sừng nổi tiếng nhất Kỷ Phấn Trắng, Triceratops có hộp sọ lớn, với ba sừng và một chiếc yếm xương ở phía sau đầu để bảo vệ khỏi kẻ săn mồi. Chúng sống theo đàn, kiếm ăn chủ yếu trên các loại cây bụi và thảm thực vật thấp.

Triceratops khủng long ba sừng nổi tiếng nhất Kỷ Phấn Trắng

Hadrosaurus: Được gọi là khủng long mỏ vịt nhờ cấu tạo mỏ phẳng, Hadrosaurus là một trong những loài khủng long ăn cỏ phổ biến nhất của Kỷ Phấn Trắng. Với hàm răng được cấu tạo đặc biệt để nghiền nát lá cây, chúng thích nghi tốt với môi trường đầy thảm thực vật có hoa mới xuất hiện.
Ankylosaurus: Ankylosaurus là loài khủng long bọc thép với lớp giáp dày phủ toàn thân và một chiếc đuôi có hình búa, giúp chúng tự vệ trước các loài ăn thịt. Khả năng phòng thủ mạnh mẽ của chúng khiến các kẻ săn mồi lớn như Tyrannosaurus Rex cũng phải dè chừng.
Titanosaurus: Là một trong những loài khủng long sauropod lớn nhất của Kỷ Phấn Trắng, Titanosaurus có thân hình khổng lồ với cổ dài và chân to khỏe. Chúng ăn các lá cây cao từ những cánh rừng lớn, góp phần duy trì cân bằng sinh thái bằng cách kiểm soát thảm thực vật cao tầng.

Khủng long ăn thịt

Kỷ Phấn Trắng cũng là thời kỳ hoàng kim của các loài khủng long ăn thịt (Carnivorous dinosaurs). Các loài săn mồi này phát triển nhiều kỹ năng săn bắt mạnh mẽ và thống trị hệ sinh thái động vật trên cạn.

Tyrannosaurus Rex (T-rex): T-rex là loài khủng long ăn thịt nổi tiếng nhất và cũng là một trong những loài săn mồi lớn nhất của Kỷ Phấn Trắng. Với chiều dài cơ thể lên đến 12 mét và hàm răng sắc bén, T-rex là kẻ săn mồi đỉnh cao, chuyên săn bắt các loài khủng long ăn cỏ lớn như Triceratops và Hadrosaurus. Hàm răng khỏe mạnh của chúng có thể nghiền nát xương, giúp tiêu hóa dễ dàng các loài mồi lớn.

Khủng long ăn thịt Tyrannosaurus Rex

Spinosaurus: Một loài săn mồi đặc biệt khác là Spinosaurus, với cấu tạo cơ thể thích nghi cho cuộc sống bán thủy sinh. Spinosaurus có thể săn bắt cả dưới nước và trên cạn, nhờ bộ răng dài và hàm răng sắc nhọn, thích hợp cho việc bắt cá và động vật nhỏ.
Velociraptor: Dù nhỏ hơn so với T-rex, Velociraptor lại cực kỳ nhanh nhẹn và thông minh. Loài này thường đi săn theo bầy, sử dụng móng vuốt sắc nhọn để tấn công con mồi. Khả năng phối hợp nhóm và tốc độ vượt trội khiến chúng trở thành những kẻ săn mồi hiệu quả.

Khủng long bay (Pterosaurs)

Không chỉ thống trị mặt đất, khủng long Kỷ Phấn Trắng còn phát triển mạnh trên không với sự xuất hiện của các loài khủng long bay (Pterosaurs).

Quetzalcoatlus: Thằn lằn bay khổng lồ Quetzalcoatlus là một trong những loài bay lớn nhất từng tồn tại. Với sải cánh có thể đạt tới 10-12 mét, Quetzalcoatlus săn bắt cá và động vật nhỏ từ trên không, là loài thống trị bầu trời Kỷ Phấn Trắng.

Khủng long bay Quetzalcoatlus

Pterosaurs tiếp tục phát triển mạnh mẽ, với nhiều loài có khả năng bay lượn và săn mồi hiệu quả. Chúng đóng vai trò quan trọng trong chuỗi thức ăn của hệ sinh thái trên không và gần các khu vực nước.

Khủng long biển (Marine dinosaurs)

Trong khi khủng long bay chiếm lĩnh không gian trên không, các loài khủng long biển phát triển mạnh mẽ dưới đại dương. Các loài bò sát biển đã thống trị vùng nước sâu và săn mồi một cách hiệu quả.

Mosasaurus: Mosasaurus là loài săn mồi khổng lồ trong đại dương, với chiều dài cơ thể có thể đạt tới 15 mét. Chúng săn bắt cá, sinh vật biển nhỏ và thậm chí là các loài bò sát biển khác. Mosasaurus có cơ thể dài, hàm răng sắc nhọn và khả năng di chuyển nhanh dưới nước, biến chúng thành những kẻ săn mồi đáng sợ.
Elasmosaurus: Elasmosaurus là loài bò sát biển có cổ dài, với khả năng săn mồi chủ yếu bằng cách vồ lấy cá và sinh vật biển nhỏ. Cổ dài giúp chúng săn mồi từ xa, không cần di chuyển quá nhiều.

Sự tiến hóa và phát triển của các loài động thực vật trong Kỷ Phấn Trắng

Kỷ Phấn Trắng đánh dấu sự ra đời và phát triển của các loài thực vật có hoa (angiosperms), mở ra một kỷ nguyên mới trong hệ sinh thái. Cây có hoa phát triển mạnh mẽ và lan rộng khắp các lục địa, cung cấp nguồn thức ăn phong phú hơn cho các loài khủng long ăn cỏ.

Đồng thời, động vật có vú nhỏ tiếp tục tiến hóa, nhưng chúng vẫn còn nhỏ bé và thường sống về đêm để tránh khỏi sự săn mồi của khủng long. Các loài côn trùng như bướm và ong xuất hiện, hỗ trợ sự phát triển của các loài cây có hoa bằng cách thụ phấn.

Sự kiện tuyệt chủng cuối Kỷ Phấn Trắng

Nguyên nhân

Giả thuyết được chấp nhận rộng rãi nhất về nguyên nhân của sự tuyệt chủng hàng loạt là do sự va chạm của một tiểu hành tinh với đường kính khoảng 10–15 km vào Trái Đất. Tiểu hành tinh này đã rơi xuống khu vực bán đảo Yucatán, Mexico, tạo ra miệng hố Chicxulub, với đường kính khoảng 180 km.

Tác động trực tiếp: Sự va chạm của tiểu hành tinh đã giải phóng một lượng năng lượng khổng lồ, tương đương hàng tỷ quả bom nguyên tử. Sức ép từ vụ nổ đã làm bốc hơi nhiều vật chất, tạo ra sóng chấn động lan tỏa khắp hành tinh. Khu vực va chạm bị tàn phá ngay lập tức, mọi sự sống ở gần điểm va chạm đều bị xóa sổ chỉ trong tích tắc.
Hiện tượng cháy rừng toàn cầu: Cú va chạm cũng gây ra hiện tượng cháy rừng toàn cầu. Những mảnh vụn nóng từ vụ nổ bắn vào khí quyển, rơi trở lại mặt đất và làm bùng phát những đám cháy lớn, thiêu rụi hàng triệu km² rừng.

Hậu quả

Sự va chạm không chỉ gây ra sức ép lớn ngay tại điểm va chạm mà còn có những hậu quả dài hạn ảnh hưởng đến toàn bộ hành tinh.

Mưa axit: Sự va chạm tạo ra một lượng lớn khí lưu huỳnh và các hạt bụi trong khí quyển, gây ra mưa axit. Mưa axit phá hủy thảm thực vật và làm ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng trực tiếp đến chuỗi thức ăn của các loài khủng long và sinh vật khác.
Bụi và tro che phủ bầu trời: Bụi và tro từ vụ va chạm bắn vào khí quyển tạo thành một lớp màn bụi dày đặc che phủ ánh sáng Mặt Trời trong nhiều tháng, thậm chí hàng năm. Điều này dẫn đến hiện tượng “mùa đông hạt nhân”, khiến nhiệt độ Trái Đất giảm mạnh, gây ra sự suy thoái môi trường sống.
Sụp đổ chuỗi thức ăn: Việc ánh sáng Mặt Trời bị chặn lại đã làm giảm khả năng quang hợp của thực vật, dẫn đến sự suy giảm mạnh của các loài thực vật. Khủng long ăn cỏ mất nguồn thức ăn chính, kéo theo đó là sự sụp đổ của các loài khủng long ăn thịt và các sinh vật dựa vào chuỗi thức ăn này.

Kỷ Phấn Trắng là thời kỳ quan trọng, đánh dấu sự phát triển đỉnh cao của loài khủng long cũng như sự kiện tuyệt chủng đã thay đổi toàn bộ hệ sinh thái Trái Đất. Sự kết thúc của Kỷ Phấn Trắng đã mở ra kỷ nguyên mới cho động vật có vú và các loài sinh vật khác, đặt nền móng cho sự phát triển của sinh vật hiện đại. Di sản của Kỷ Phấn Trắng tiếp tục được nghiên cứu và khám phá thông qua các hóa thạch quý giá, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quá khứ của hành tinh.