Vua Thành Thái: “Nguyễn Văn Tường và Tôn Thất Thuyết là gian thần”
Vua Thành Thái (1879-1954), một trong những vị vua triều Nguyễn nổi tiếng với tư tưởng chống Pháp mạnh mẽ và lòng yêu nước sâu sắc. Trong bối cảnh nước nhà bị thực dân Pháp xâm lược, ông đã có những đánh giá rất gay gắt về một số quan lại trong triều đình. Đặc biệt, vua Thành Thái cho rằng Nguyễn Văn Tường và Tôn Thất Thuyết, hai quan đại thần có vai trò quan trọng trong triều đình thời vua Hàm Nghi, là những “gian thần”. Vậy vì sao nhà vua lại có quan điểm như vậy?
Vai trò của Nguyễn Văn Tường và Tôn Thất Thuyết trong lịch sử
Tôn Thất Thuyết
Tôn Thất Thuyết
Tôn Thất Thuyết là một vị quan đại thần dưới thời vua Tự Đức và là người khởi xướng phong trào Cần Vương kháng Pháp. Sau khi Pháp chiếm đóng kinh thành Huế vào năm 1885, Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi rời khỏi kinh thành và kêu gọi toàn dân kháng chiến. Ông đã cùng vua Hàm Nghi ban hành Chiếu Cần Vương, kêu gọi dân chúng đứng lên chống Pháp để bảo vệ vương quyền.
Tuy nhiên, phong trào Cần Vương cuối cùng đã thất bại và Tôn Thất Thuyết phải lưu vong sang Trung Quốc. Sự thất bại này không chỉ ảnh hưởng đến tình hình đất nước mà còn làm lung lay quyền lực của triều đình nhà Nguyễn. Trong mắt vua Thành Thái, Tôn Thất Thuyết có những hành động thiếu kiểm soát, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cho quốc gia.
Nguyễn Văn Tường
Nguyễn Văn Tường
Nguyễn Văn Tường cũng là một đại thần có ảnh hưởng lớn trong triều đình Nguyễn. Ông được vua Tự Đức tin tưởng và giao nhiệm vụ quản lý các vấn đề chính trị quan trọng, đặc biệt là trong thời kỳ Pháp bắt đầu xâm lược Việt Nam. Khi vua Tự Đức qua đời, Nguyễn Văn Tường là một trong những người quyết định cho vua Hàm Nghi lên ngôi tiếp tục lãnh đạo đất nước kháng Pháp.
Tuy nhiên, Nguyễn Văn Tường bị cáo buộc là đã không hết lòng vì đất nước và triều đình, mà ngược lại có những hành động thân Pháp, đầu hàng trước áp bức thực dân. Điều này khiến ông bị nghi ngờ là phản bội lại lợi ích quốc gia dẫn đến việc bị vua Thành Thái coi là gian thần.
Lý do vua Thành Thái cho rằng Nguyễn Văn Tường và Tôn Thất Thuyết là gian thần
Cuốn sách Nguyễn Văn Tường và cuộc chiến chống đô hộ Pháp của nhà Nguyễn của GS. Nguyễn Quốc Trị (Khai Tâm và NXB Tổng hợp TP.HCM phát hành) kể rằng:
Vào mùa hè năm 1873, khi Tán lý Nguyễn Văn Tường vừa trở về từ chiến trường Bắc Việt và tham gia sứ đoàn của Lê Tuấn đi Gia Định để bàn thảo hòa ước, nhà vua đã hỏi ông về việc con nuôi của Hoàng trưởng tử Ưng Chân (Dục Đức), đồng thời dặn: “Riêng phúc tấu tự ngươi dâng lên“.
Nguyễn Văn Tường đáp: “Thần trước đây làm việc ở bộ, chưa từng tiếp xúc. Những năm gần đây bận việc binh, nên còn nhiều điều chưa hiểu rõ. Chỉ xin Hoàng thượng lựa chọn kỹ lưỡng và dạy dỗ thêm. Bên ngoài dư luận đã ổn định, triều đình cũng không khác mấy. Thần không nghe thấy điều gì khác và không hề che giấu gì“.
Nhà vua đã lắng nghe lời khuyên của ông Nguyễn Văn Tường, chọn các bậc thầy có tài năng và đức độ để dạy dỗ Hoàng trưởng tử Dục Đức tại Dục Đức Đường. Khi Hoàng trưởng tử phạm những lỗi nghiêm trọng, nhà vua đã áp dụng hình phạt nghiêm khắc.
Ví như phạt bổng 6 tháng và không phong tước công vì vi phạm nghi lễ khi mặc quần đỏ đến dự lễ kỵ giỗ tại lăng Trường Thanh. Ông cũng bị phạt lương 1 năm vì giữ Thái y viện sứ ở lại nhà chữa bệnh cho con mình thay vì để ông này đi làm việc tại công sở.
Vua còn ra lệnh giảm bớt số binh lính phục vụ tại Dục Đức đường và cấm lính hầu mặc nhung phục khi không đại diện nhà vua đi dự lễ công. Thậm chí, Hoàng trưởng tử còn bị phạt hai năm bổng vì giao thiệp thẳng với một thị vệ của vua và làm giả sắc chỉ của Thái hậu Từ Dụ để đưa võng con gái viên thị vệ vào Dục Đức đường làm vợ hầu.
Quay trở lại câu chuyện về việc các quan Phụ chánh bị cho là đã sửa đổi di chúc của vua Tự Đức nhằm phế truất Tự quân Dục Đức, nhà nghiên cứu Nguyễn Quốc Trị đưa ra phân tích khá thuyết phục:
“Nếu các quan Phụ chánh đã xin ý kiến vua Tự Đức nhưng ngài không đồng ý, thì làm sao họ dám đồng ý với ông Dục Đức về việc bỏ đi phần di chúc, như Thực lục đã nhắc đến trước đây?”
Sử quan cũng bỏ qua việc Phụ chánh Thành đã đề cập trong bản tấu rằng cả ba Phụ chánh đều thông báo cho ông Dục Đức biết rằng họ đã xin phép vua Tự Đức bỏ phần đó nhưng không được chấp thuận và bây giờ không thể thay đổi bất kỳ điều gì trong di chúc.
Họ không hề đồng ý bỏ đoạn đó đi như sử quan Thực lục ghi nhận, vốn cho rằng đó là một âm mưu lừa dối của hai ông Tường và Thuyết giả vờ đồng ý để tố cáo.
Tóm lại vua Thành Thái coi Nguyễn Văn Tường và Tôn Thất Thuyết là gian thần do những hành động của họ đã làm xói mòn lòng tin và làm tổn hại đến triều đình.
Dù đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ vương triều và khởi xướng phong trào Cần Vương, cả hai lại bị cáo buộc lợi dụng quyền lực và không trung thành với di chúc của vua Tự Đức, gây ra sự bất ổn trong triều đình. Quan điểm của vua Thành Thái phản ánh sự thất vọng trước những quyết định và hành động mà ông cho rằng đã góp phần vào sự suy yếu của hoàng gia trong giai đoạn đầy biến động lịch sử này.
