Nhà Hạ Trung Quốc hình thành và phát triển như thế nào?
Nhà Hạ được xem là triều đại đầu tiên trong lịch sử Trung Quốc, tồn tại từ khoảng thế kỷ 21 TCN đến thế kỷ 16 TCN. Triều đại này do Hạ Vũ, một vị vua huyền thoại sáng lập và được cho là đã trị vì trong 30 năm. Tuy nhiên, sự tồn tại thực sự của nhà Hạ vẫn là một ẩn số và đề tài tranh luận trong giới nghiên cứu lịch sử Thời Hiện Đại.
Lịch sử hình thành của Nhà Hạ
Nhà Hạ (夏朝) được coi là triều đại đầu tiên trong lịch sử Trung Quốc Cổ Đại, tồn tại qua 14 đời với 17 vị vua theo các ghi chép lịch sử. Triều đại này được cho là bao gồm một số thị tộc sinh sống dọc theo sông Hoàng Hà và đánh dấu sự khởi đầu của chế độ cha truyền con nối trong lịch sử Trung Quốc.
Tuy nhiên, nhiều nhà sử học hiện đại coi nhà Hạ là một triều đại huyền thoại do thiếu bằng chứng lịch sử cụ thể. Phần lớn các câu chuyện về nhà Hạ được truyền miệng thay vì được ghi chép lại. Mãi đến triều đại nhà Chu, sau khoảng 554 năm mới xuất hiện các bản ghi chép về triều đại đầu tiên này.
Các di chỉ khảo cổ được tìm thấy tại địa điểm Erlitou, nằm ở trung tâm lưu vực sông Hoàng Hà, được cho là thuộc thời kỳ nhà Hạ. Tuy nhiên, vẫn chưa có kết luận chắc chắn rằng những di tích này liên quan trực tiếp đến nhà Hạ như mô tả trong các tác phẩm của nhà Chu.
Theo truyền thuyết, vua Đại Vũ là một nhân vật hiền tài, nổi tiếng với công lao trị thủy bằng cách đào chín con sông trong vòng tám năm, giúp kiểm soát lũ lụt cho Trung Quốc. Trong quá trình này, ông nhiều lần đi qua nhà nhưng không vào, thể hiện sự tận tụy và hy sinh vì dân.
Nhờ công lao to lớn, năm 2225 TCN, ông được vua Thuấn chọn làm người kế vị.
Vua Đại Vũ qua đời 2198 TCN
Năm 2208 TCN, sau khi vua Thuấn qua đời, Đại Vũ để tang ba năm rồi chính thức lên ngôi vào năm 2205 TCN. Dù lên ngôi, ông vẫn giữ truyền thống cử người hiền tài trong nước kế vị, không có ý định truyền ngôi cho con trai là Khải, con của ông với người vợ họ Đồ Sơn.
Ban đầu, Đại Vũ dự định chọn Cao Dao làm người kế vị, nhưng Cao Dao lại qua đời trước ông. Do đó, ông phong cho con cháu của Cao Dao cai quản đất Anh và đất Lục, rồi tiến cử Bá Ích quản lý chính sự để chuẩn bị kế vị.
Năm 2198 TCN, Đại Vũ qua đời trong chuyến tuần du phía đông tại Cối Kê. Bá Ích từ chối nhận ngôi vua và nhường lại cho Khải, con trai của Đại Vũ, rồi lui về sống ở phía nam Cơ Sơn. Do Khải có uy tín lớn, nhiều người trong thiên hạ đã quy phục.
Từ thời vua Khải, nhà Hạ bắt đầu thực hiện chế độ cha truyền con nối, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử triều đại này.
Văn hóa xã hội của Nhà Hạ
Nhà Hạ được coi là một thời kỳ quan trọng đánh dấu sự phát triển của nền văn minh Trung Quốc Cổ Đại. Trong giai đoạn này, Trung Quốc đã đạt được nhiều tiến bộ đáng kể trong các lĩnh vực như nông nghiệp, thủ công nghiệp, quân sự và văn hóa.
Trong lĩnh vực nông nghiệp, người Hạ đã có những cải tiến kỹ thuật quan trọng. Họ phát minh ra cày sắt, một công cụ giúp tăng năng suất lao động và hiệu quả canh tác, góp phần nâng cao sản lượng cây trồng.
Bên cạnh đó, họ cũng phát triển hệ thống thủy lợi, giúp kiểm soát lũ lụt và hạn hán, đảm bảo nguồn nước ổn định cho nông nghiệp.
Về thủ công nghiệp, người Hạ đã phát triển các ngành nghề như luyện kim, dệt may và gốm sứ. Họ chế tạo ra nhiều loại vũ khí, công cụ và đồ dùng sinh hoạt bằng đồng, đánh dấu một bước tiến lớn trong kỹ thuật chế tác kim loại và sản xuất hàng hóa.
Trong lĩnh vực quân sự, nhà Hạ đã xây dựng một quân đội chuyên nghiệp, bao gồm các lực lượng bộ binh, kỵ binh và thủy quân. Sự tổ chức này cho thấy một bước tiến trong chiến thuật và chiến lược quân sự, giúp nhà Hạ củng cố quyền lực và bảo vệ lãnh thổ trước các mối đe dọa từ bên ngoài.
Về văn hóa, người Hạ đã có những đóng góp quan trọng trong việc phát triển chữ viết, âm nhạc và nghệ thuật. Họ sáng tạo ra chữ viết tượng hình, được coi là tiền thân của chữ Hán hiện đại, tạo nền tảng cho việc ghi chép và truyền tải thông tin.
Ngoài ra, họ cũng sáng tác các bài hát, vũ điệu và xây dựng các công trình kiến trúc như đền thờ và cung điện, thể hiện sự phong phú và đa dạng trong đời sống tinh thần.
Những thành tựu trong các lĩnh vực này không chỉ phản ánh sự phát triển toàn diện của xã hội nhà Hạ mà còn đặt nền móng cho sự tiến bộ của các triều đại sau này trong lịch sử Trung Quốc. Sự kết hợp giữa tiến bộ kỹ thuật và phát triển văn hóa đã tạo nên một giai đoạn rực rỡ, góp phần hình thành nên bản sắc văn minh Trung Hoa Cổ Đại.
Sự sụp đổ của nhà Hạ
Vào năm 2058 TCN, sau khi vua Thiếu Khang qua đời, con trai ông là Trữ lên ngôi kế vị. Từ Trữ, ngôi báu được truyền qua tám đời cho đến vua Khổng Giáp (1879 – 1849 TCN), thời điểm mà nhà Hạ bắt đầu suy yếu.
Khổng Giáp mê tín vào quỷ thần và sống xa hoa, khiến nhiều chư hầu không còn thần phục triều đình. Sau ba đời tiếp theo, đến vị vua thứ 17 của nhà Hạ là Lý Quý, còn được biết đến với tên Kiệt (1818 – 1767 TCN).
Sự suy yếu và sụp đổ của nhà Hạ
Hạ Kiệt nổi tiếng với sự tàn bạo và phóng túng, say mê nàng Muội Hỷ, dẫn đến sự bất mãn trong dân chúng. Các chư hầu bắt đầu nổi dậy chống lại ông và Kiệt phải đưa quân đi đàn áp các bộ tộc này.
Một thủ lĩnh của bộ lạc Thương là Thành Thang từng bị Kiệt bắt giam tại Hạ Đài. Sau một thời gian, Kiệt thả Thành Thang. Trở về nước, Thành Thang nỗ lực thực hiện những việc nhân đức, củng cố lực lượng và thu hút sự ủng hộ từ các chư hầu.
Đến năm 1767 TCN, Thành Thang khởi binh chống lại Hạ Kiệt. Vua Kiệt thua trận, phải chạy đến vùng Minh Điều và than thở với thuộc hạ:
“Ta hối hận vì đã không giết Thang, nên mới rơi vào tình cảnh này.”
Thành Thang lật đổ nhà Hạ, thành lập triều đại nhà Thương. Hạ Kiệt sau 52 năm trị vì thì bị đày đến Nam Sào và sau 3 năm thì qua đời tại núi Đình Sơn. Thành Thang phong đất cho con cháu nhà Hạ và đến thời nhà Chu, vùng đất đó được gọi là nước Kỷ.
Nhà Hạ đã đặt nền móng cho sự phát triển của Trung Quốc Cổ Đại, thể hiện qua những tiến bộ vượt bậc trong nông nghiệp, thủ công nghiệp, quân sự và văn hóa. Dù còn nhiều tranh cãi về tính xác thực lịch sử, nhà Hạ vẫn được coi là biểu tượng của sự khởi đầu cho chế độ cha truyền con nối và sự hình thành của văn minh Trung Hoa. Những di sản và ảnh hưởng của nhà Hạ không chỉ dừng lại ở thời đại của họ mà còn lan tỏa và định hình các triều đại sau này, góp phần tạo nên một nền văn minh rực rỡ kéo dài hàng thiên niên kỷ.
