Tại sao nhà Nguyên sụp đổ chỉ trong vòng chưa đầy 100 năm?
Nhà Nguyên sụp đổ chỉ trong chưa đầy 100 năm, một thời gian ngắn nhưng chứa đựng rất nhiều yếu tố lịch sử, chính trị và xã hội. Dù đã chiếm được một lãnh thổ rộng lớn và khống chế nhiều vùng đất quan trọng, nhưng sự phân hóa xã hội, những sai lầm trong chính sách và sự đấu tranh quyền lực nội bộ đã khiến triều đại này suy tàn. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu nguyên nhân sâu xa và những yếu tố dẫn đến sự sụp đổ nhanh chóng của nhà Nguyên.
3 nguyên nhân khiến nhà Nguyên sụp đổ trong vòng chưa đầy 100 năm
Nguyên nhất thứ nhất
Vào tháng 10 năm Hồng Vũ thứ 2 của nhà Minh (1369), Minh Thái Tổ Chu Nguyên Chương đã gửi thư đến Nguyên Thuận Đế, khuyên ông quy phục Đại Minh. Trong thư có đoạn: “Hồ không có vận trăm năm, nên thuận theo đạo trời, quy thuộc Trung Quốc ta, đó là thượng sách.” Câu nói về “hồ vận không quá trăm năm” bắt nguồn từ đây. Vậy vì sao triều Nguyên chỉ tồn tại chưa đầy 100 năm mà đã suy tàn?
Theo tác giả, triều Nguyên đã phạm phải ba sai lầm lớn, dẫn đến sự sụp đổ của vương triều này. Nguyên nhân đầu tiên là việc không thực hiện thi cử, khiến hệ thống cai trị thiếu vắng những người có học thức và năng lực.
Trong suốt thời kỳ thống trị của nhà Nguyên, tổng cộng đã tiến hành 16 khoa thi, và đã lấy được 1139 Tiến sĩ. Tuy nhiên, con số này vẫn rất khiêm tốn so với lượng người có học thức rộng rãi trong xã hội. Vì vậy, nhiều người tài năng và học thức lại không được trọng dụng trong bộ máy cai trị của nhà Nguyên. Người Mông Cổ, vốn quen với việc chinh phục thiên hạ bằng sức mạnh quân sự và không có sự trợ giúp của những sĩ phu người Hán, đã gặp khó khăn trong việc quản lý đất nước. Do đó, năng lực cai trị của họ đã bị hạn chế một cách rõ rệt.
Nguyên nhất thứ hai
Không có một hệ thống thừa kế ngai vàng ổn định, khiến ngôi vua luôn luôn phải chịu sự tranh giành.
Việc kế thừa ngôi vua là một sự kiện trọng đại trong các triều đại cổ đại. Người Mông Cổ có phong tục “ấu tử thủ táo”, khác hẳn với chế độ thừa kế theo con trưởng hoặc con đích. Theo đó, người Mông Cổ thường truyền lại phần lớn cơ nghiệp cho người con út. Mặc dù chế độ này có thể hoạt động hiệu quả trong xã hội du mục trên thảo nguyên, nhưng khi áp dụng vào việc kế vị ngai vàng, nó lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Sau khi Thành Cát Tư Hãn qua đời, Oa Khoát Đài kế thừa ngôi vị Đại Hãn, nhưng con út Đà Lôi lại thừa hưởng phần lớn binh lực. Khi Oa Khoát Đài qua đời, gia tộc Đà Lôi đã lật đổ gia tộc Oa Khoát Đài, gây ra nội chiến Mông Cổ.
Chân dung Thành Cát Tư Hãn
Mặc dù Hốt Tất Liệt đã lập ra triều Nguyên, ông vẫn chưa giải quyết được vấn đề thừa kế ngai vàng. Trong khoảng thời gian từ 1295 đến 1368, chỉ trong 70 năm, triều Nguyên đã có tới 10 vị hoàng đế. Một vương triều hỗn loạn như vậy không thể tránh khỏi việc nội bộ phải dồn nhiều sức lực vào các cuộc đấu tranh quyền lực. Mỗi lần xảy ra nội loạn, cấm quân tinh nhuệ thường là những người thiệt mạng nhiều nhất, làm giảm sức chiến đấu chung của triều đình. Cuối cùng, khi triều Nguyên suy tàn, các cuộc khởi nghĩa lớn nổ ra, và Chu Nguyên Chương tiến hành chiến tranh, trong khi nội bộ triều Nguyên vẫn chìm đắm trong các cuộc đấu đá.
Nguyên nhất thứ ba
Thứ ba, triều Nguyên đã phân biệt người Hán và đưa họ vào đẳng cấp thấp nhất, tạo ra sự phân biệt rõ rệt giữa các dân tộc.
Trong giai đoạn đầu của sự thống trị, nhà Nguyên đã chia toàn bộ dân chúng trong vương quốc thành 4 đẳng cấp. Người Mông Cổ được xếp vào đẳng cấp cao nhất, tiếp theo là các cư dân Tây Vực ở đẳng cấp thứ hai. Người Hán sống trong lãnh thổ của nhà Kim, người Khiết Đan và người Nữ Chân bị xếp vào đẳng cấp thứ ba. Còn đại đa số dân chúng từ sông Hoàng Hà trở vào Nam bị coi là “Nam nhân”, tức đẳng cấp thấp nhất.
Sự phân biệt đẳng cấp này đã dẫn đến sự phản kháng mạnh mẽ từ phía dân chúng, đặc biệt là khởi nghĩa nông dân từ phương Nam đã lật đổ triều Nguyên. Vì vậy, ngay từ đầu, triều Nguyên đã phạm phải sai lầm lớn trong cách đối xử với các nhóm dân tộc, tạo ra sự bất bình trong xã hội.
Ảnh minh họa nhà Nguyên sụp đổ
Bài học từ sự thất bại của nhà Nguyên đã được kế thừa bởi những người cai trị nhà Mãn Thanh. Họ đã học cách duy trì ổn định đất nước thông qua việc mở khoa thi, cải cách chế độ kế thừa và áp dụng các biện pháp khác, nhờ đó triều Mãn Thanh mới có thể tồn tại cho đến tận năm 1911.
Nhà Nguyên sụp đổ chỉ trong vòng chưa đầy 100 năm là kết quả của nhiều yếu tố từ sự bất bình trong nội bộ triều đình, sự phân biệt xã hội đến các sai lầm trong quản lý. Mặc dù đã xây dựng được một đế chế rộng lớn, nhưng triều Nguyên không thể duy trì sự ổn định do các vấn đề cơ bản chưa được giải quyết. Đây là bài học lớn cho các triều đại sau, khi họ cần nhìn nhận và cải cách kịp thời để tránh được số phận tương tự.
