Nguyên nhân và diễn biến cuộc nội chiến Yemen
Nội chiến Yemen là một trong những xung đột kéo dài nhất và phức tạp nhất trong lịch sử hiện đại, với những tác động sâu sắc đến đời sống, kinh tế và an ninh khu vực. Cuộc chiến này không chỉ bắt nguồn từ mâu thuẫn nội bộ mà còn liên quan đến sự can thiệp của nhiều quốc gia, tạo ra một tình hình khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng.
Hãy cùng tìm hiểu nguyên nhân, diễn biến và những hậu quả nặng nề mà cuộc nội chiến Yemen đã và đang gây ra để hiểu rõ hơn về thảm họa này và những tác động của nó đến cộng đồng quốc tế.
Nguyên nhân xảy ra cuộc nội chiến Yemen
Cuộc nội chiến ở Yemen có nhiều nguyên nhân phức tạp trong đó gồm các yếu tố chính trị, tôn giáo, kinh tế và can thiệp nước ngoài. Dưới đây là một số nguyên nhân chủ yếu dẫn đến cuộc xung đột này:
Cuộc nội chiến Yemen hiện tại là một trong những cuộc xung đột phức tạp nhất ở khu vực Trung Đông, gây ra cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng
– Mâu thuẫn chính trị nội bộ: Xung đột quyền lực giữa các nhóm chính trị và quân sự ở Yemen, đặc biệt là giữa chính phủ được quốc tế công nhận của Tổng thống Abdrabbuh Mansur Hadi và nhóm nổi dậy Houthi, là nguyên nhân chính. Năm 2014, phiến quân Houthi, một nhóm người Hồi giáo Shia Zaidi, đã chiếm giữ thủ đô Sana’a và buộc chính phủ của Hadi phải lưu vong.
– Phân chia tôn giáo: Yemen là quốc gia có sự phân chia tôn giáo phức tạp, với người Shia Zaidi tập trung chủ yếu ở phía Bắc và người Sunni tập trung ở phía Nam. Sự chia rẽ này đã tạo ra những mâu thuẫn sắc tộc và tôn giáo, gây ra xung đột giữa các nhóm và làm trầm trọng thêm tình hình.
– Khủng hoảng kinh tế và xã hội: Yemen là một trong những quốc gia nghèo nhất Trung Đông với tỷ lệ thất nghiệp cao, thiếu nước và nguồn lực tự nhiên hạn chế. Những vấn đề này đã dẫn đến bất mãn trong dân chúng, tạo điều kiện cho các nhóm vũ trang nổi dậy và thu hút sự ủng hộ từ những người dân bất mãn.
– Can thiệp từ bên ngoài: Cuộc chiến Yemen còn bị ảnh hưởng bởi sự can thiệp từ các quốc gia nước ngoài. Liên minh do Ả Rập Saudi dẫn đầu đã can thiệp vào Yemen nhằm ủng hộ chính phủ của Hadi, trong khi Iran bị cáo buộc hỗ trợ phiến quân Houthi. Sự can thiệp của các thế lực nước ngoài làm cho xung đột trở nên căng thẳng và khó giải quyết.
– Tình hình bất ổn từ “Mùa Xuân Ả Rập”: Phong trào “Mùa Xuân Ả Rập” năm 2011 đã tạo ra những biến động mạnh mẽ ở Yemen. Phong trào này dẫn đến sự sụp đổ của chính quyền Ali Abdullah Saleh, mở ra một khoảng trống quyền lực. Sau đó, tình hình chính trị trở nên rối loạn và tranh giành quyền lực gia tăng, dẫn đến xung đột giữa các phe phái.
Diễn biến chính của cuộc chiến ở Yemen
Cuộc nội chiến Yemen bắt đầu từ năm 2014, đã trải qua nhiều giai đoạn quan trọng với các diễn biến chính như sau:
Khởi đầu xung đột (2014-2015):
- Tháng 9/2014: Phiến quân Houthi, một nhóm Hồi giáo Shia Zaidi, chiếm giữ thủ đô Sana’a, buộc Tổng thống Abdrabbuh Mansur Hadi phải chạy trốn.
- Tháng 1/2015: Houthi tiếp tục mở rộng kiểm soát, dẫn đến việc Tổng thống Hadi từ chức và sau đó rút lại quyết định này khi đến Aden, tuyên bố Aden là thủ đô tạm thời.
Can thiệp của liên minh do Ả Rập Saudi dẫn đầu (2015):
Tháng 3/2015: Liên minh quân sự do Ả Rập Saudi dẫn đầu, bao gồm các quốc gia vùng Vịnh và một số nước Ả Rập khác, bắt đầu chiến dịch không kích nhằm hỗ trợ chính phủ Hadi và ngăn chặn sự tiến quân của Houthi.
Leo thang xung đột và khủng hoảng nhân đạo (2016-2018):
- Xung đột lan rộng, với nhiều trận đánh lớn tại các thành phố như Taiz và Hodeidah.
- Khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng xảy ra, với hàng triệu người Yemen đối mặt với nạn đói và dịch bệnh.
Nỗ lực hòa bình và thỏa thuận ngừng bắn (2018-2020):
- Tháng 12/2018: Thỏa thuận Stockholm được ký kết giữa chính phủ Yemen và Houthi, tập trung vào việc ngừng bắn tại Hodeidah và trao đổi tù nhân.
- Mặc dù có những nỗ lực hòa bình, xung đột vẫn tiếp diễn ở nhiều khu vực khác.
Cuộc chiến Yemen diễn ra với nhiều biến động lớn, từ khởi đầu xung đột nội bộ đến can thiệp quốc tế.
Thay đổi chính trị và tiếp tục xung đột (2021-2022):
- Tháng 4/2022: Tổng thống Hadi chuyển giao quyền lực cho Hội đồng Lãnh đạo Tổng thống (PLC), bao gồm đại diện của các phe phái khác nhau, nhằm thúc đẩy tiến trình hòa bình.
- Xung đột vẫn tiếp tục, đặc biệt tại các khu vực như Marib và Taiz.
Can thiệp quốc tế và leo thang căng thẳng (2023-2024):
- Tháng 1/2024: Mỹ và Anh tiến hành các cuộc tấn công nhằm vào các mục tiêu của Houthi tại Yemen, đáp trả các cuộc tấn công của Houthi vào tàu thuyền quốc tế ở Biển Đỏ.
- Tháng 10/2024: Liên quân Mỹ-Anh tiếp tục không kích vào nhiều mục tiêu của lực lượng Houthi ở Yemen, gây thương vong lớn.
Cuộc nội chiến ở Yemen vẫn đang tiếp diễn, gây ra những hậu quả nghiêm trọng về nhân đạo và ổn định khu vực.
Hậu quả cuộc chiến tranh Yemen để lại
Cuộc nội chiến Yemen đã để lại nhiều hậu quả nghiêm trọng và kéo dài, ảnh hưởng sâu sắc đến đất nước và người dân Yemen:
Khủng hoảng nhân đạo trầm trọng:
- Cuộc chiến đã gây ra một trong những cuộc khủng hoảng nhân đạo lớn nhất thế giới. Hàng triệu người Yemen đang đối mặt với nạn đói, suy dinh dưỡng và thiếu hụt nghiêm trọng về thực phẩm, nước sạch và các dịch vụ y tế cơ bản.
- Khoảng 80% dân số Yemen (tương đương với hơn 24 triệu người) cần sự hỗ trợ nhân đạo, trong đó có khoảng 2,2 triệu trẻ em bị suy dinh dưỡng cấp tính nghiêm trọng.
Thiệt hại về cơ sở hạ tầng:
- Cơ sở hạ tầng quan trọng của Yemen, bao gồm bệnh viện, trường học, hệ thống cấp nước và đường giao thông, đã bị tàn phá nghiêm trọng do các cuộc không kích và giao tranh.
- Các cảng lớn như Hodeidah đã bị tàn phá hoặc phong tỏa, gây khó khăn lớn cho việc nhập khẩu thực phẩm và hàng cứu trợ, làm trầm trọng thêm tình trạng khan hiếm lương thực và thuốc men.
Kinh tế sụp đổ:
- Nền kinh tế Yemen gần như đã sụp đổ hoàn toàn. Sản lượng công nghiệp và nông nghiệp giảm sút mạnh mẽ do chiến tranh, tỷ lệ thất nghiệp tăng cao, và lạm phát không kiểm soát khiến đời sống của người dân ngày càng khó khăn.
- Đồng rial Yemen mất giá mạnh, khiến giá thực phẩm và hàng hóa thiết yếu tăng vọt, gây thêm áp lực lên người dân vốn đã kiệt quệ vì chiến tranh.
Chiến tranh Yemen để lại hậu quả nghiêm trọng như khủng hoảng nhân đạo, nghèo đói lan rộng, và hạ tầng suy sụp.
Khủng hoảng sức khỏe và dịch bệnh:
- Hệ thống y tế của Yemen gần như tê liệt, thiếu thốn nghiêm trọng về nhân lực và vật tư y tế, dẫn đến việc không thể kiểm soát các dịch bệnh như dịch tả, bạch hầu và COVID-19.
- Các bệnh viện và trung tâm y tế cũng bị quá tải và không thể đáp ứng nhu cầu của người dân.
Xung đột sắc tộc và chia rẽ xã hội:
- Xung đột kéo dài đã làm sâu sắc thêm mâu thuẫn sắc tộc, tôn giáo và chính trị, đặc biệt là giữa các nhóm Houthi và các nhóm Sunni.
- Sự chia rẽ này có thể tạo ra những vết rạn nứt lâu dài trong xã hội Yemen, gây khó khăn cho việc tái thiết hòa bình trong tương lai.
Tác động khu vực và can thiệp quốc tế:
- Cuộc xung đột Yemen đã thu hút sự can thiệp của các quốc gia bên ngoài như Ả Rập Saudi và Iran, làm tăng nguy cơ căng thẳng khu vực và có thể lan rộng thành các cuộc xung đột lớn hơn.
- Sự bất ổn của Yemen cũng ảnh hưởng đến an ninh hàng hải ở khu vực Biển Đỏ và Vịnh Aden, gây ra các mối đe dọa cho giao thương quốc tế.
Mất mát về nhân mạng và di cư:
- Cuộc chiến đã khiến hàng trăm nghìn người thiệt mạng hoặc bị thương, trong đó có rất nhiều dân thường.
- Hàng triệu người Yemen đã phải di tản trong nước hoặc tị nạn ra nước ngoài để tránh xung đột, dẫn đến cuộc khủng hoảng di cư và tị nạn tại khu vực.
Cuộc nội chiến Yemen đã để lại những tổn thất nặng nề về con người, kinh tế và văn hóa, tạo ra một cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng chưa từng có. Để hướng tới hòa bình, Yemen cần sự chung tay của các bên trong nước và sự hỗ trợ chân thành từ cộng đồng quốc tế.
Chỉ có thông qua đối thoại và sự tôn trọng lẫn nhau, hy vọng về một Yemen hòa bình và ổn định mới có thể trở thành hiện thực, giúp người dân đất nước này thoát khỏi nỗi đau và xây dựng một tương lai tươi sáng hơn.
