Sự hình thành và sụp đổ của thành Jerusalem qua các thời đại
Thành Jerusalem, nằm ở vị trí chiến lược giữa ba châu lục Á, Âu và Phi, đã trở thành tâm điểm của các cuộc xung đột lịch sử kéo dài hàng thiên niên kỷ. Sự hình thành và sụp đổ của thành phố này không chỉ là câu chuyện của các đế chế, vương triều và tôn giáo mà còn là biểu tượng của quyền lực, niềm tin và lòng khao khát.
Qua các thời đại, Jerusalem đã chứng kiến sự thay đổi của nhiều thế lực – từ những đế chế cổ đại đến các cuộc thập tự chinh và các cuộc xâm lược hiện đại. Hãy cùng tìm hiểu về hành trình hình thành và sụp đổ của thành cổ Jerusalem để hiểu thêm về tầm quan trọng lịch sử cũng như những biến cố đã khắc sâu vào tâm hồn của thành phố linh thiêng này.
Thành Jerusalem là gì? Nằm ở đâu?
Jerusalem là một thành phố cổ kính nằm ở khu vực Nam Levant, trên một cao nguyên thuộc dãy núi Judaean, giữa Địa Trung Hải và Biển Chết. Đây là một trong những thành phố lâu đời nhất trên thế giới và được coi là thánh địa của ba tôn giáo lớn Abraham: Do Thái giáo, Cơ đốc giáo và Hồi giáo. Cả Israel và Palestine đều tuyên bố Jerusalem là thủ đô của mình, tuy nhiên chưa có quốc gia nào được cộng đồng quốc tế công nhận hoàn toàn về tuyên bố chủ quyền đối với thành phố này.
Jerusalem là thành phố cổ nổi tiếng nằm tại Trung Đông, nơi giao thoa văn hóa và tôn giáo.
Trong suốt lịch sử, Jerusalem đã trải qua nhiều cuộc chiến tranh, nhiều cuộc bao vây và tàn phá. Thành phố này được cho là đã có người sinh sống từ thiên niên kỷ thứ 4 trước Công Nguyên. Đến thế kỷ 10 trước Công Nguyên, Jerusalem trở thành trung tâm tôn giáo và chính trị của Vương quốc Judah.
Năm 1538, các bức tường thành phố được xây dựng lại dưới thời Đế chế Ottoman và hình thành nên Thành phố Cổ Jerusalem ngày nay. Thành phố Cổ được chia thành bốn khu: Armenia, Thiên chúa giáo, Do Thái và Hồi giáo, tất cả đã được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới.
Từ thế kỷ 19, Jerusalem đã mở rộng ra ngoài Thành phố Cổ và trở thành một đô thị lớn với dân số đa dạng, chủ yếu là người Do Thái và người Palestine. Tính đến năm 2022, dân số của Jerusalem ước tính khoảng 971.800 người.
Lịch sử hình thành thành phố Jerusalem
Thành Giêrusalem là một trong những thành phố cổ xưa và thiêng liêng nhất trên thế giới, với lịch sử hình thành kéo dài hàng ngàn năm, gắn liền với nhiều sự kiện lịch sử quan trọng và nhiều nền văn hóa. Thành phố nằm ở khu vực Đông Địa Trung Hải và đã là trung tâm tôn giáo và chính trị của nhiều đế chế và vương quốc trong suốt lịch sử.
Thời kỳ Cổ đại
- Người Canaan (3000 TCN): Jerusalem được cho là đã có người sinh sống từ thời kỳ đồ đá và trở thành một thành phố của người Canaan vào khoảng 3000 năm TCN. Tên ban đầu của thành phố có thể là “Urusalim” nghĩa là “Thành phố của Shalim” (một vị thần của người Canaan).
- Người Israel và Vua David (khoảng 1000 TCN): Theo Kinh Thánh, Vua David đã chiếm đóng thành phố và biến nó thành thủ đô của vương quốc Israel thống nhất. Con trai ông, Vua Solomon, đã xây dựng ngôi đền đầu tiên – Đền thờ Solomon – tại đây, biến Jerusalem thành trung tâm tôn giáo của người Do Thái.
Sự chiếm đóng và phá hủy
- Đế chế Babylon (587 TCN): Jerusalem bị tàn phá và đền thờ Solomon bị hủy hoại khi vua Nebuchadnezzar II của Babylon xâm lược thành phố. Nhiều người Do Thái bị lưu đày sang Babylon.
- Đế chế Ba Tư (538 TCN): Sau khi Cyrus Đại đế của Ba Tư chinh phục Babylon, người Do Thái được phép trở về và xây dựng lại Đền thờ Thứ hai, đánh dấu sự hồi sinh của Jerusalem.
Thời kỳ Hy Lạp và La Mã
- Alexander Đại đế và Seleucid (332 TCN): Jerusalem trở thành một phần của đế chế Hy Lạp sau khi Alexander Đại đế chinh phục khu vực. Sau khi ông qua đời, thành phố rơi vào sự kiểm soát của triều đại Seleucid.
- Khởi nghĩa Maccabee và vương quốc Hasmonean (167 TCN): Người Do Thái nổi dậy dưới sự lãnh đạo của nhà Maccabee, giành lại quyền tự trị và thành lập vương quốc Hasmonean.
- Đế chế La Mã (63 TCN): La Mã dưới sự chỉ huy của Pompey Đại đế đã chinh phục Jerusalem và biến nó thành một phần của đế chế. Thời kỳ này cũng chứng kiến việc tái xây dựng Đền thờ Thứ hai dưới triều đại của vua Herod.
Thời kỳ Công giáo và Hồi giáo
- Thời kỳ Byzantine (313-637 SCN): Khi Đế quốc La Mã chấp nhận Kitô giáo, Jerusalem trở thành một trung tâm tôn giáo của đạo Công giáo. Nhiều nhà thờ và đền đài được xây dựng, bao gồm Nhà thờ Mộ Thánh.
- Người Hồi giáo (637 SCN): Sau khi người Hồi giáo chinh phục Jerusalem, Caliph Omar đã xây dựng nhà thờ Hồi giáo Al-Aqsa trên Núi Đền. Thành phố trở thành nơi linh thiêng thứ ba của đạo Hồi, chỉ sau Mecca và Medina.
Thập tự chinh và Mamluk
- Thập tự chinh và Vương quốc Jerusalem (1099-1187): Trong thời kỳ Thập tự chinh, Jerusalem bị quân Thập tự chinh chiếm đóng và trở thành thủ đô của Vương quốc Jerusalem. Các nhà thờ và cung điện được xây dựng, nhưng thành phố bị phá hủy nhiều lần trong các cuộc chiến giữa Thập tự chinh và các vương triều Hồi giáo.
- Người Mamluk (1260-1517): Đến thế kỷ 13, người Mamluk của Ai Cập kiểm soát Jerusalem, xây dựng lại nhiều công trình tôn giáo và duy trì thành phố như một trung tâm tôn giáo quan trọng.
Thập tự chinh chiếm đóng Jerusalem
Thời kỳ Ottoman (1517-1917)
- Đế chế Ottoman đã chiếm Jerusalem vào năm 1517 và cai trị thành phố trong khoảng 400 năm. Dưới thời Ottoman, nhiều công trình lớn được xây dựng, bao gồm việc khôi phục lại các bức tường thành phố.
Thời kỳ Hiện đại
- Sự chiếm đóng của Anh (1917-1948): Sau khi Đế chế Ottoman thất bại trong Thế chiến thứ nhất, Anh kiểm soát Palestine, bao gồm cả đất thánh Jerusalem. Trong thời kỳ này, sự căng thẳng giữa người Do Thái và người Ả Rập về quyền kiểm soát thành phố và khu vực gia tăng.
- Sự thành lập Israel (1948): Khi Nhà nước Israel được thành lập năm 1948, Jerusalem bị chia cắt, với phía Tây do Israel kiểm soát và phía Đông do Jordan kiểm soát. Năm 1967, trong cuộc Chiến tranh Sáu Ngày Israel chiếm đóng Đông Jerusalem và sáp nhập toàn bộ thành phố, điều này gây tranh cãi và chưa được cộng đồng quốc tế công nhận rộng rãi.
Thành Jerusalem sụp đổ bao nhiêu lần?
Thành cổ Jerusalem đã trải qua ít nhất hai lần sụp đổ lớn và bị tàn phá nhiều lần trong suốt lịch sử hàng nghìn năm của mình:
Sự sụp đổ lần thứ nhất (587 TCN)
Vào năm 587 TCN, Vua Nebuchadnezzar II của Đế chế Babylon đã bao vây và chiếm đóng Jerusalem. Ông phá hủy Đền thờ Thứ nhất (Đền thờ Solomon) và đẩy nhiều người Do Thái vào lưu đày tại Babylon.
Sự sụp đổ lần thứ hai (70 SCN)
Vào năm 70 SCN, sau cuộc nổi dậy của người Do Thái chống lại La Mã, Hoàng đế Titus đã tấn công và phá hủy hoàn toàn thành phố, bao gồm cả Đền thờ Thứ hai. Cuộc phá hủy này đánh dấu sự kết thúc của nhà nước Do Thái cổ đại và gây ra sự phân tán lớn cho người Do Thái.
Ngoài hai lần sụp đổ trên, Jerusalem còn bị xâm chiếm, phá hoại và thay đổi quyền kiểm soát nhiều lần, điển hình là trong thời kỳ Thập tự chinh và các cuộc chiến tranh với đế chế Hồi giáo và các đế chế xung quanh. Tuy nhiên, hai lần tàn phá kể trên có ý nghĩa đặc biệt vì mức độ hủy diệt và tác động sâu sắc đến lịch sử thành phố.
Qua nhiều thời đại, Jerusalem đã trở thành minh chứng sống động cho những biến động, sự thay đổi và khát vọng của nhân loại. Sự hình thành và sụp đổ của thành phố này phản ánh cuộc chiến không ngừng giữa các quyền lực, niềm tin và khát khao chinh phục.
Mặc dù trải qua vô số thử thách và mất mát, Jerusalem vẫn đứng vững, lưu giữ những giá trị văn hóa, tôn giáo và lịch sử của cả thế giới. Thành phố linh thiêng này không chỉ là di sản của quá khứ mà còn là biểu tượng của hy vọng, hòa bình và sự đồng lòng cho các thế hệ mai sau.
