Thập Tự Chinh Phương Bắc: Cuộc Chiến Chinh Phục Vùng Đất Bắc Âu

“Thập tự chinh phương Bắc” là một trong những chiến dịch quân sự nổi bật trong lịch sử châu Âu, diễn ra từ thế kỷ 12 đến thế kỷ 14. Không giống như các cuộc Thập tự chinh truyền thống nhằm vào Đất Thánh, chiến dịch này tập trung vào việc chinh phục và cải đạo các bộ tộc ngoại đạo sống tại khu vực phía Đông và phía Bắc biển Baltic.

Được dẫn dắt bởi các hiệp sĩ và quân đội Kitô giáo, Thập tự chinh phương Bắc không chỉ là cuộc xung đột tôn giáo mà còn là một phần quan trọng của quá trình mở rộng ảnh hưởng văn hóa và chính trị của Kitô giáo ở Bắc Âu.

Thập tự chinh phương Bắc là gì?

Thập tự chinh phương Bắc là những cuộc chiến tranh Tôn giáo được tổ chức bởi Giáo hội Công giáo và các quốc gia châu Âu vào thời Trung cổ (thế kỷ 12 đến 15). Mục tiêu chính của các cuộc chiến này là truyền bá đạo Cơ đốc và chinh phục những vùng đất của các dân tộc ngoại giáo ở khu vực Baltic – các vùng đất ngày nay thuộc Estonia, Latvia, Litva và một phần của Ba Lan.

Khác với các cuộc Thập tự chinh ở Đất Thánh, nơi người châu Âu chiến đấu để giành lại Jerusalem và các vùng đất thiêng liêng khỏi tay người Hồi giáo, các cuộc Thập tự chinh phương Bắc hướng tới việc cải đạo những người dân địa phương, chủ yếu là người Baltic và Slav sang đạo Cơ đốc.

Các hiệp sĩ Teutonic, một dòng tu quân sự đóng vai trò quan trọng trong các cuộc chiến này và thành lập nên một nhà nước quân sự ở Phổ.

Mặc dù cuối cùng, các hiệp sĩ Teutonic cũng đã đạt được mục tiêu truyền bá đạo Cơ đốc ở khu vực này nhưng động cơ thực sự đằng sau các cuộc chiến tranh này lại phức tạp hơn nhiều. Ngoài lý do tôn giáo, các nhà quý tộc châu Âu còn muốn mở rộng lãnh thổ, khai thác tài nguyên và tăng cường quyền lực của mình.

Đến thế kỷ 15, với sự trỗi dậy của các quốc gia mới mạnh mẽ như Ba Lan, Nga và Đế chế Ottoman, tình hình ở khu vực Baltic trở nên phức tạp hơn. Các cuộc thập tự chinh, lúc này đã hoàn thành mục tiêu ban đầu, dần nhường chỗ cho các cuộc chiến tranh tranh giành quyền lực giữa các quốc gia châu Âu.

Diễn biến các cuộc Thập tự chinh phương Bắc

Thập tự chinh phương Bắc là một loạt các chiến dịch quân sự và truyền giáo của các vương quốc Cơ đốc giáo châu Âu, chủ yếu nhắm vào các dân tộc ngoại giáo Baltic và Phần Lan.

Khác với các cuộc thập tự chinh ở Trung Đông, mục tiêu của các cuộc chiến này không chỉ là giải phóng Đất Thánh mà còn nhằm mục đích mở rộng lãnh thổ, Cơ đốc hóa các vùng đất mới và khai thác tài nguyên.

Thập tự chinh Wendish

Các chiến dịch khởi đầu với Thập tự chinh Wendish vào năm 1147, nhằm chống lại người Slav Polabian (hay “Wends”) ở khu vực hiện nay là miền Bắc và miền Đông nước Đức.

Cuộc thập tự chinh này diễn ra đồng thời với Thập tự chinh lần thứ hai đến Đất Thánh và kéo dài không đều đặn cho đến thế kỷ 16.

Cuộc Thập tự chinh Wendish năm 1147 là một phần của Thập tự chinh phương Bắc, nhằm Kitô hóa các bộ tộc Wendish ngoại giáo ở vùng Baltic.

Thập tự chinh Thụy Điển

Các cuộc thập tự chinh của Thụy Điển là chiến dịch chống lại người Phần Lan, người Tavastia và người Karelia từ năm 1150 đến 1293. Những cuộc xung đột với Cộng hòa Novgorod Chính thống giáo Đông phương cũng mang tính chất tôn giáo.

Thập tự chinh Đan Mạch

Người Đan Mạch đã tiến hành ít nhất ba cuộc thập tự chinh tại Phần Lan

— Lần đầu tiên được ghi nhận là vào năm 1187 khi chiến binh Esbern Snare nhắc tới chiến thắng lớn của mình trước người Phần Lan trong một bài phát biểu tại tiệc Giáng sinh.

— Hai cuộc thập tự chinh sau diễn ra vào năm 1191 và 1202, dưới sự chỉ huy của Giám mục Lund – Anders Sunesen – cùng với người anh trai của ông.

Thập tự chinh Livonia

Vào thế kỷ 12, các dân tộc sinh sống tại Estonia, Latvia và Lithuania đã tạo thành một rào cản ngoại giáo giữa các quốc gia Cơ đốc giáo ngày càng hùng mạnh ở phía Đông và phía Tây. Sự khác biệt về tôn giáo đã giúp họ chống lại các nỗ lực cưỡng ép cải đạo.

Trong suốt hơn 150 năm trước khi các hiệp sĩ thập tự Đức xuất hiện trong khu vực, Estonia đã bị tấn công mười ba lần bởi các công quốc Nga, Đan Mạch và Thụy Điển. Ngược lại, người Estonia cũng thường xuyên tiến hành các cuộc tấn công vào Đan Mạch và Thụy Điển.

– Chiến dịch chống lại người Livonian (1198–1212)

Một tu sĩ tên là Meinhard đến cửa sông Daugava (Latvia ngày nay) vào năm 1180 và được phong làm giám mục vào năm 1186. Giáo hoàng Celestine III đã tuyên bố một cuộc thập tự chinh chống lại những người ngoại giáo Baltic vào năm 1195.

Sau cuộc viễn chinh do Giám mục Berthold của Hanover lãnh đạo năm 1198, người kế nhiệm ông là Albert xứ Buxhoeveden tiếp tục chiến dịch Cơ đốc hóa.

Đến thời điểm Albert qua đời, các vùng Estonia và phía bắc Latvia đã được chinh phục và Cơ đốc hóa hoàn toàn. Hội Anh em Kiếm sĩ Livonian được thành lập vào năm 1202 để đảm bảo sự hiện diện quân sự lâu dài.

– Chiến dịch chống lại người Latgallian và Selonian (1208–1224)

Sau khi khuất phục người Livonians, quân thập tự chinh chuyển sự chú ý sang các công quốc Latgallian. Người cai trị Tālava, Tālivaldis, đã trở thành đồng minh trung thành nhất của quân thập tự chinh Đức.

Cuộc chiến tiếp diễn với sự khuất phục của các công quốc Latgallian và Selonian. Đến năm 1224, tất cả các quốc gia này đều thuộc quyền kiểm soát của quân thập tự chinh Đức.

Thập tự chinh Livonia diễn ra vào thế kỷ 12 – 13 nhằm mở rộng quyền lực của Công giáo ở vùng Baltic, đánh bại các bộ lạc Pagan địa phương.

– Chiến dịch chống lại người Estonia (1208–1227)

Người Đức đã bắt đầu các hoạt động chống lại người Estonia từ năm 1208. Cuộc xung đột kéo dài với nhiều trận bao vây và chiếm đóng giữa các quận Estonia và lực lượng thập tự chinh.

Người Đan Mạch cũng tham gia và thành lập pháo đài tại Lindanisse (Tallinn ngày nay) sau Trận Lindanise. Các cuộc tấn công tiếp tục, nhưng cuối cùng miền bắc Estonia rơi vào sự kiểm soát của Đan Mạch.

– Chiến dịch chống lại người Oeselians (1206–1261)

Saaremaa, khu vực cuối cùng của Estonia chống lại quân xâm lược, có hạm đội chiến tranh đã tấn công Đan Mạch và Thụy Điển.

Cuộc chinh phục Saaremaa gặp nhiều khó khăn, nhưng cuối cùng người Oeselians đã chấp nhận Cơ đốc giáo sau khi thành trì của họ bị khuất phục vào năm 1227.

– Chiến dịch chống lại người Curonians và Semigallians (1201–1290)

Người Curonians và Semigallians cũng là mục tiêu của quân thập tự chinh. Sau khi người Curonians bị khuất phục vào năm 1267, lãnh thổ của họ bị phân chia giữa Giám mục Riga và Livonian Order.

Cuộc chiến chống lại người Semigallians kéo dài đến năm 1290 khi các pháo đài của họ cuối cùng bị chinh phục.

– Chiến dịch của Teutonic Order

Dòng tu Teutonic đóng vai trò quan trọng trong các cuộc Thập tự chinh phương Bắc, với mục tiêu chính là khuất phục các dân tộc ngoại giáo Baltic.

Sau chiến thắng tại trận Grunwald năm 1410, quyền lực của Hiệp sĩ Teutonic tại vùng Baltic suy yếu đáng kể, nhưng cuộc chiến của họ chống lại Đại công quốc Litva vẫn kéo dài.

Thập tự chinh phương Bắc, dù được biện minh dưới danh nghĩa tôn giáo, đã để lại những di sản sâu rộng về chính trị, văn hóa và xã hội. Không chỉ mang lại sự mở rộng lãnh thổ cho các vương quốc Kitô giáo, cuộc chinh phục này còn làm thay đổi bản sắc của các vùng đất phía bắc và đông châu Âu, dẫn đến sự du nhập của văn hóa, luật pháp và cấu trúc xã hội phương Tây. Dù vậy, những xung đột và sự cưỡng bức cải đạo đã gây ra không ít sự kháng cự, tạo nên các mâu thuẫn kéo dài trong lịch sử khu vực này.