Vua Lý Chiêu Hoàng – Nữ đế duy nhất trong sử Việt
Vua Lý Chiêu Hoàng – nữ hoàng đầu tiên và cũng là duy nhất trong lịch sử phong kiến Việt Nam, một biểu tượng của thời cuộc đầy dâu bể. Dù chỉ tại vị chưa đầy một năm, nhưng bà đã trở thành nhân vật trung tâm trong cuộc chuyển giao quyền lực kịch tính giữa hai triều đại Lý – Trần. Cuộc đời bà như tấm gương phản chiếu những toan tính chính trị, tình cảm và vai trò của phụ nữ nơi chốn cung đình.
Vua Lý Chiêu Hoàng và ngai vàng bất định
Giữa buổi hoàng hôn tàn lụi của vương triều Lý, năm 1218, một tiểu công chúa chào đời tại kinh thành Thăng Long – ấy chính là Lý Phật Kim, con gái của vua Lý Huệ Tông và Linh Từ Quốc mẫu Trần Thị. Đứa trẻ ấy, không ai ngờ lại trở thành nhân vật then chốt trong cơn chuyển mình lịch sử của cả dân tộc.
Bấy giờ, triều chính nhà Lý rối ren, quyền lực thực tế đã dần lọt vào tay họ Trần – một dòng họ ngoại thích quyền thế với tham vọng khuynh đảo thiên hạ. Lý Huệ Tông, giữa cơn trầm uất và yếu mềm, bị ép thoái vị vào năm 1224, nhường lại ngai vàng cho cô con gái nhỏ mới tròn 6 tuổi. Lý Phật Kim lên ngôi, xưng hiệu Lý Chiêu Hoàng, trở thành vị nữ hoàng duy nhất trong lịch sử phong kiến Đại Việt, mở đầu một triều đại non trẻ giữa sóng ngầm chính trị.
Chân dung Lý Chiêu Hoàng – nữ hoàng duy nhất trong lịch sử Đại Việt, biểu tượng của bước ngoặt vương triều Lý – Trần.
Tuy nhiên, ngôi báu mà Chiêu Hoàng ngồi chưa từng là của riêng bà. Dưới bàn tay thao túng khéo léo của Trần Thủ Độ – chú họ của Trần Cảnh – mọi bước đi của triều đình đều nhằm phục vụ kế hoạch chuyển giao quyền lực sang nhà Trần. Chưa đầy một năm sau khi đăng cơ, Chiêu Hoàng được sắp đặt kết hôn với Trần Cảnh – một nam thiếu niên đồng trang lứa – rồi buộc phải nhường ngôi cho chồng, khép lại triều đại nhà Lý sau hơn hai thế kỷ huy hoàng.
Dẫu ngự trị ngai vàng trong khoảnh khắc ngắn ngủi, Lý Chiêu Hoàng vẫn mãi khắc tên mình vào sử sách như biểu tượng của một triều đại đã lụi tàn trong sự sắp đặt kín đáo nhưng quyết liệt của thời cuộc. Đó là sự khởi đầu ngập tràn giông tố, nơi một đứa trẻ trở thành nữ đế, rồi lại rời bỏ ngôi báu trong những toan tính quyền lực vượt khỏi tay mình.
Bi kịch sau ngai vàng
Sau khi nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh và trở thành công chúa Chiêu Thánh, cuộc đời Lý Chiêu Hoàng dần trượt vào vòng xoáy của những bi kịch âm thầm nhưng thấm đẫm nỗi đau.
Trong chốn hậu cung triều Trần, bà không còn giữ được vị trí chính thất khi không thể sinh hoàng nam nối dõi. Dưới áp lực duy trì dòng dõi cho vương triều mới, Trần Thái Tông – tức chồng cũ – buộc phải lập Thuận Thiên công chúa, chính là chị ruột của Chiêu Hoàng, làm hoàng hậu mới. Nghịch cảnh trớ trêu ấy khiến bà vừa mất ngai vàng, lại bị đẩy khỏi vị trí chính cung, cay đắng nhìn chị gái trở thành vợ vua của chính người từng là phu quân mình.
Sau khi nhường ngôi, Chiêu Hoàng chịu đựng bi kịch và những toan tính quyền lực trong triều Trần.
Năm 1258, sau khi Đại Việt đánh thắng quân Nguyên lần thứ nhất, bà được gả cho Lê Tần – một đại thần có công lớn trong cuộc kháng chiến – như một phần thưởng và cũng như cách triều đình “an bài” cuộc đời bà thêm một lần nữa. Từ nữ hoàng quyền uy thuở thiếu thời, đến phận nữ nhân phải gả đi lần thứ hai, Lý Chiêu Hoàng dần chìm khuất khỏi chính sử, sống lặng lẽ cho đến lúc nhắm mắt xuôi tay.
Xem thêm: Toàn cảnh kháng chiến Mông – Nguyên lần thứ nhất và chiến công vang dội trên sông Bạch Đằng.
Sự nghiệp chính trị của bà ngắn ngủi, nhưng dấu ấn để lại lại vô cùng đặc biệt. Cuộc đời Lý Chiêu Hoàng là chuỗi dài những biến chuyển của thời thế, trong đó số phận bà nhiều lần bị cuốn vào những nước cờ quyền lực, trở thành nhân vật chính trong một vở bi kịch của hoàng cung: nơi người ta quyết định mọi thứ thay bà, từ ngai vàng, hôn nhân cho đến cả tương lai.
Bóng dáng nữ đế trong dòng chảy nghìn năm
Dẫu chỉ ngồi trên ngai vàng trong thời gian ngắn ngủi và bị cuốn vào vòng xoáy chính biến, Lý Chiêu Hoàng vẫn là một dấu son không thể phai mờ trong sử Việt. Là nữ hoàng đầu tiên và duy nhất trong lịch sử phong kiến Việt Nam, bà tượng trưng cho bước ngoặt lớn trong thời khắc chuyển giao từ triều Lý sang triều Trần.
Dưới con mắt hậu thế, hình tượng Lý Chiêu Hoàng mang nhiều lớp nghĩa: vừa là chứng nhân cho sự cáo chung của một vương triều, vừa là biểu tượng cho số phận long đong của người phụ nữ chốn cung đình trong vòng xoay quyền lực. Tên bà được ghi trong chính sử, thơ văn và cả trong sử học hiện đại như một biểu trưng cho tinh thần kiên cường, phẩm giá thanh cao giữa biến loạn.
Ngày nay, Lý Chiêu Hoàng không chỉ là nhân vật lịch sử mà còn là biểu tượng văn hóa, nhắc nhớ hậu thế về vai trò, vị trí của nữ giới trong dòng chảy dân tộc dù ngắn ngủi nhưng vẫn đủ để ghi danh muôn thuở.
